Rowno dviesta rok�w tymu: „wszyndzie wida� to, �e jest to wielkie stare miasto r�wne wszystkim innym wielkim miastom", i dalej jest ju� znacznie gorzej - mniej wi�cej tak: „Breslau jest miastem brudnym i niezach�caj�cym do pilnych odwiedzin". Pytanie - czy temu mo�na by�o si� �wcze�nie dziwi�? Chyba nie za bardzo. Autor tych stwierdze� by� znakomitym obserwatorem i do�wiadczonym podr�nikiem. Znaczna liczba mieszka�c�w Breslau - oko�o 60 tysi�cy - do tego zapewne odpowiednio kilka tysi�cy koni jako �rodek komunikacyjno-poci�gowy, tudzie� byd�o, przy braku w�a�ciwej kanalizacji to obraz �wczesno�ci miasta. Kolej �elazna mia�a dopiero si� urodzi�. W Prusach pierwsza linia powsta�a w 1838 roku mi�dzy Berlinem i Poczdamem, ale ju� na koniec XVIII wieku by�o to prawie 5000 km. Nie znano te� jeszcze przecie� pr�du elektrycznego. Zatem stan sanitarny stolicy prowincji by� znacznie gorszy w por�wnaniu do ma�ych miasteczek czy wyodr�bnionych zamk�w shlonskich. Ca�a prowincja Schleslen liczy�a �wcze�nie oko�o 2 milion�w mieszka�c�w.

Zamieszczone na pocz�tku uwagi s� autorstwa Johna Quincy Adamsa pos�a - ministra ambasadora Stan�w Zjednoczonych Ameryki P�nocnej w Prusach - Berlinie i pochodz� z jego 25-tego listu stanowi�cego ca�� seri� list�w z raisy - podr�y jak� odby� po Dolnym �l�sku zahaczaj�c te� o Saksoni�. Generalnie jednak opis �l�ska zawiera wiele zachwyt�w i pochlebstw, w tym czasie jego ojciec John Adams sprawuje funkcj� prezydenta USA w kadencji 4.III.1797-3.III.1801 Stany Zjednoczone wtedy, to zaledwie kilkana�cie stan�w na wschodnim wybrze�u i oko�o 4 miliony mieszka�c�w. J. Adams jest drugim po Washingtonie - prezydentem.

Najwy�sze stanowisko w kraju by�o niezbitym dowodem uznania w tym trudnym okresie formowania si� Pa�stwa. Familia Adams�w zawsze dba�a o wykszta�cenie, posiada�a tradycje intelektualne, by�a instytucj� polityczn�. John Adams by� cz�owiekiem wymagaj�cym od siebie i innych. John Quincy urodzi� si� 11 lipca 1767 r. i by� pierwszym synem w familii Adams�w. Od m�odo�ci wiele podr�uje z ojcem i bardzo wcze�nie zostaje mu zaszczepiony bakcyl poznania �wiata polityki. Ju� w wieku 14 lat zostaje prywatnym sekretarzem ameryka�skiego wys�annika do Rosji w Petersburgu! Szybko jednak wraca do Holandii. By�a to trudna zimowa podr� i trwa�a a� p� roku!. My�li o studiach tam�e, ale ojciec chce go mie� w Pary�u obok siebie. Jest tam �wiadkiem podpisania uk�adu ko�cz�cego wojn� o niepodleg�o�� Stan�w Zjednoczonych. Junior Adams wraz z ojcem stale obraca si� w�r�d najwy�szych sfer politycznych USA. Ko�czy w dwa lata! - w roku 1787 uniwersytet Harvard - nisko go oceniaj�c. Swobodnie w�ada kilkoma j�zykami, wiele mo�naby jeszcze napisa� o dokonaniach Adams'a juniora.

W 1797 roku John Quiacy Adams zostaje mianowany pos�em w Prusach, w Berlinie - przez ojca Johna teraz prezydenta St. Zjednoczonych, przy pe�nej aprobacie by�ego pierwszego prezydenta, Washingtona.

W 1797 roku John Quiacy Adams zostaje mianowany pos�em w Prusach, w Berlinie - przez ojca Johna teraz prezydenta St. Zjednoczonych, przy pe�nej aprobacie by�ego pierwszego prezydenta, Washingtona.

Przybywa do Berlina ju� z ma��onk�. Tu odnosi kolejne sukcesy w dyplomacji. B�d�c w Berlinie latem 1800 roku odbywa podr� po cz�ci shlonskiej Ziemi. Pose� - minister wraca z niej do Berlina pe�en zachwytu i pochlebstw dla obrazu interesuj�cej Krainy i Ludzi j� zamieszkuj�cych - mimo nienajlepszego wra�enia z samego Breslau. W czasie podr�y pisze regularnie listy adresowane do m�odszego brata Thomasa Boulston'a w Philadephii. Pierwsza grupa list�w od 1 do 29 stanowi opis poszczeg�lnych etap�w w�a�ciwej podr�y mi�dzy 20 lipcaz Frankfurtu nad Odr� i poprzez Drezno ko�czy 24 wrze�nia w Lipsku i jeszcze powr�t do Berlina. Podr� odbywana podobnie jak �wczesna poczta konno - Fahrende, Reitende i na w�asnych nogach.

W cz�ci drugiej - zapewne w nastroju Weihnachten und neues Jahr 1800/1801, pose� - minister powraca sentymentalnie do Shlonska i jak s�dz� po dodatkowych studiach nad histori�, kultur�, geografi� i gospodark� pisze kr�tk� histori� Shlonska. Stanowi� j� listy od 30 do 43 napisane na plac�wce w Berlinie mi�dzy 20 grudnia 1800 roku a 17 marca roku nast�pnego. Listy zebrane w ca�o�� stanowi� pi�kny opis i zachwyt dla Ziemi Shlonskiej i ludzi j� zamieszkuj�cych.

Wielka szkoda, i� ojciec - prezydent., kt�remu sko�czy�a si� kadencja prezydencka a nie zosta� wybrany na drug�, odwo�uje swego syna John'a Quinc'a z funkcji pos�a - jak mu si� wydaje ze wzgl�du na honor Familii Adams�w. By� mo�e mogliby�my liczy� na kolejn� podr� i tym razem na listy ze �rodkowego i G�rnego �l�ska. Ostatnie trzy listy pisze John Quinc po�piesznie ju� po odwo�aniu go z funkcji w Berlinie, aprobuj�c chyba z �alem - decyzj� ojca. Wraca do Stan�w Zjednoczonych, aktywny politycznie po kolejnych prezydenturach Jeffersona, Medison'a, Monroe'go sam zostanie wybrany na prezydenta u schy�ku �yciu ojca, po 24 letniej „rodzinnej przerwie - karencji", jedyny wypadek gdy ojciec i syn zostali prezydentami. By� to jedyny przypadek, ale ju� chyba nie jest, bo gdy pisz� ten felieton - esej, 14 grudzie� 2000 - czyli po 200 latach; po 5-ciu tygodniach niedoko�czonego liczenia g�os�w wyborczych na Florydzie! jest decyzja s�dowo-wyborcza o zwyci�stwie wyborczym, kt�re decyduje o nominacji Bush'a - juniora. Ale Bush - junior nigdy na Slonsku nie by� ... co nie oznacza..., ale to ju� inny temat.

Wracaj�c do list�w Adams'a, zosta�y wydane podobno bez aprobaty autora, p�niej przet�umaczone z j�zyka angielskiego na niemiecki i francuski. Niestety - szkoda, nie ukaza�u si� w j�zyku polskim. Chc� poleci� czytelnikom odwiedzaj�cym karty internetowe listy nr 25 i 26 dotycz�ce stolicy prowincji czyli Breslau w wersji niemieckiej wydanej w 1805 roku. Nie wiem czy by�y te� nast�pne wydania. Zach�cam wszystkich zainteresowanych histori� Shlonska do korzystania r�wnie� z tego �r�d�a. Opisy zachwycaj� jak np. pobyt w Schreibershau - dzisiaj Szklarska Potr�ba z 1 Augusta 1800 z odwiedzeniem �r�de� Odry i Elby itd., historie, legendy, Zobten, Riesengebirge mit Rubezahls, s� te� kobiety, wino i �piew - w tym ko�cielny, oczywi�cie i Die heilige Hedwig!

Ewald Bienia