Polskoj�zyczna prasa g�rno�l�ska

Cz�� IV - Do II Wojny �wiatowej

Po decyzji o podziale G�rnego �l�ska pomi�dzy Polsk� i Niemcy cz�� polskoj�zycznej prasy zako�czy�a swoj� dzia�alno��. Koncern Napieralskiego zrezygnowa� z wydawania "G�osu �l�skiego", a wkr�tce potem tak�e "Dziennika �l�skiego", za� zasi�g "Katolika" powoli ograniczany by� tylko do niemieckiej cz�ci G�rnego �l�ska. Podobne post�powanie zastosowa� r�wnie� koncern Korfantego, cz�� gazet tego koncernu zamkni�to, a pozosta�ym przeniesiono redakcje na polsk� stron� granicy i r�wnie� ograniczano ich zasi�g terytorialny. Wychodz�ce jeszcze w okresie plebiscytowym gazety niezale�ne (jak Gazeta Opolska) stara�y si� obejmowa� swoim zasi�giem ca�o�� G�rnego �l�ska, ale zadanie to by�o utrudnione przez prowadzon� w tym okresie wojn� celn� pomi�dzy Polsk� a Niemcami.

W gazetach tego okresu zacz�to stosowa� r�wnie� osobne nazewnictwo dla polskiej i niemieckiej cz�ci G�rnego �l�ska. Po stronie niemieckiej u�ywano nazw: G�rny �l�sk (dla cz�ci niemieckiej) i Wojew�dztwo �l�skie (dla cz�ci polskiej), natomiast po polskiej stronie G�rnym �l�skiem nazywano jedynie polsk� cz�� G�rnego �l�ska, dla cz�ci niemieckiej stosuj�c za� nazw� �l�sk Opolski. Wprowadzona w tamtym okresie po polskiej stronie nomenklatura pokutuje do dnia dzisiejszego w spo�ecze�stwie polskim.

Zastanawiaj�cy jest fakt, �e wiele polskoj�zycznych tytu��w znika w 1934 roku i ta zar�wno wychodz�cych po polskiej jak i po niemieckiej stronie. Ci�ko jest to wydarzenie w jakikolwiek logiczny spos�b wyt�umaczy�.

W 1925 roku Korfanty za�o�y� "Poloni�", kt�ra po polskiej stronie granicy przej�a wcze�niejszych czytelnik�w "Katolika". Po zamachu majowym i przej�ciu w�adzy w wojew�dztwie przez Micha�a Gra�y�skiego za�o�ono nowy koncern prasowy, opozycyjny wobec Korfantego o r�wnie du�ych wp�ywach. G��wn� gazet� tego koncernu by�a "Polska Zachodnia". Te dwie gazety bardzo silnie oddzia�ywa�y na spo�ecze�stwo Wojew�dztwa �l�skiego.

Od 1926 roku powr�cono do cenzurowania prasy Wojew�dztwa �l�skiego (zar�wno polsko jak i niemieckoj�zycznej). Na gazetach tego okresu cz�sto widnieje nadruk "Wydanie drugie po konfiskacie". By� to r�wnie� dobry spos�b na podniesienie nak�adu pisma, bowiem czytelnik�w interesowa�o zazwyczaj co cenzura pozwoli�a zamie�ci� w tek�cie. By�a to cenzura na niespotykan� do tej pory na �l�sku skal�. O ile wcze�niejsza (w latach 1914 - 18) dotyczy�a informacji wojskowych, a p�niejsza (z okresu plebiscytowego) artyku��w namawiaj�cych do rozruch�w, tak ta dotyczy�a ca�ego �ycia spo�ecznego.

O ile w prasie Korfantego do 1926 wida� tendencje do odrzucenia autonomii �l�skiej, to po tym okresie i po przej�ciu Korfantego do opozycji prasa ta zacz�a broni� autonomii, a plany jej likwidacji i po��czenia Wojew�dztwa �l�skiego z Krakowskim drukowa�a jedynie prasa prorz�dowa. Jednak r�wnie� ona zmieni�a swoje stanowisko po ustaniu obowi�zywania Konwencji Genewskiej w 1937 roku.

Ostatnie numery prasy polskoj�zycznej na G�rnym �l�sku posiadaj� dat� 1 IX 1939 (wyj�tkiem jest wydrukowany wcze�niej numer "Go�cia Niedzielnego" z dat� 3 IX), ale faktycznie o ile w tym dniu ukaza�a si� jaka� prasa to ca�o�� jej zawarto�ci by�a po�wi�cona wybuchowi wojny. Numery te te� rzadko trafia�y do czytelnik�w. Po "wyzwoleniu wschodniego G�rnego �l�ska z pod okupacji polskiej", jak wedle nazewnictwa niemieckiego nazwano zjednoczenie ziem g�rno�l�skich w ramach Rzeszy, zakazano wydawania na tym terenie gazet polskoj�zycznych.

Gazety w j�zyku polskim pojawi�y si� znowu na G�rny �l�sku wraz z Armi� Czerwon� w styczniu 1945 roku i jako pierwsze pismo na teren G�rnego �l�ska wydawany by� Dziennik Zachodni. W wyniku tej wojny zatracono jednak to, co na G�rnym �l�sku by�o najcenniejsze, jego dwuj�zyczno��.

Piotr Kalinowski