W sierpniu 1914 roku, z chwil� wybuchu I wojny �wiatowej, na terenie ca�ych �wczesnych Niemiec odczuwany by� dotkliwy
brak pieni�dza monetarnego o nomina�ach od ½ do 20 marek. Spowodowane to by�o poczynaniami pa�stwa, staraj�cego si� zwi�kszy�
swoje rezerwy z�ota, jak te� reakcj� ludno�ci kt�ra pochowa�a z�ote i srebrne monety na „czarn� godzin�”. Aby zaradzi�
powsta�ym trudno�ci� w�adze samorz�dowe, a nawet wi�ksze przedsi�biorstwa szybko zdecydowa�y si� na emisj� prowizorycznego pieni�dza
zast�pczego, o ograniczonym czasie i terenie obiegu. Nie by�o to w pe�ni legalne, ale z konieczno�ci tolerowane przez pa�stwo. Pojawi�y
si� walory zwane notgeldami i nikt pocz�tkowo nie przypuszcza�, �e emisje tego typu wyst�powa� b�d� w ca�ej dekadzie 1914-1924.
Zaowocowa�o to dziesi�tkami tysi�cy r�norodnych banknot�w i bon�w oraz tysi�cami notgeld�w monetarnych.
R�wnie� na �l�sku, wtedy prowincji Prus podzielonej administracyjnie na trzy rejencje, by�o to zjawisko powszechne.
Szczeg�lnie du�o wystawc�w pieni�dza tego typu pojawi�o si� na G�rnym �l�sku, czyli �wczesnej rejencji opolskiej. W rejencji wroc�awskiej
sporo pieni�dza zast�pczego pojawi�o si� w samej stolicy – Wroc�awiu, jednak prym wi�d� tu Wa�brzych. Bogactwo emisji wa�brzyskich
pocz�tkowo wynika�o z jego roli centrum przemys�owego, a p�niej z ch�ci osi�gni�cia dodatkowych wp�yw�w do kasy miejskiej.
Podobnie by�o w rejencji legnickiej, gdzie sam� Legnic� zdystansowa�a Zielona G�ra emituj�ca wiele serii reklamowych, bo przecie�
miasto to s�yn�o wtedy ze swych winnic i sad�w.
Notgeldy s� dzi� namacalnym �wiadectwem historycznym najwa�niejszego okresu minionego stulecia, gdy na gruzach trzech
cesarstw tworzy�y si� nowe pa�stwa europejskie, w tym te� odradza�a si� niepodleg�a Polska. Plebiscyt i walka zbrojna powsta�c�w �l�skich
r�wnie� zosta�y utrwalone na tych walorach, szeroko wykorzystywanych do cel�w propagandowych. Ostateczny kres rozpowszechnianiu
lokalnego pieni�dza po�o�y�a dopiero reforma waluty niemieckiej, ko�cz�ca okres hiperinflacji.
Wystawa „Banknoty zast�pcze �l�ska 1914 – 1924” obejmuje ��cznie ponad 2000 banknot�w i bon�w z oko�o
160 miast i gmin tego regionu. Ekspozycja ma charakter przeno�ny, gdy� powsta�a z my�l� o prezentowaniu jej w powiatach i miastach �l�skich,
gdzie emitowano pieni�dze tego typu. Z uwagi na jej edukacyjny i regionalny charakter szczeg�lnie godna jest polecenia plac�wkom o�wiatowym.
Stanowi przecie� swoist� swoiste przedstawienie historii regionu i „ma�ych ojczyzn” (powiat�w, miast, a nawet gmin). Dzieci
i m�odzie� szkolna na wystawie maj� okazj� pozna� dzieje swego bezpo�redniego otoczenia.
Bronis�aw W�troba