Pami�tkowe banknoty zast�pcze Ujazdu 1923 r.
Ujazd, niewielka miejscowo�� g�rno�l�ska, o bogatej historii si�gaj�cej XII wieku, uzyska�a prawa miejskie z nadania
biskupa wroc�awskiego ju� w 1223 roku. Miasto to by�o d�ugo w�asno�ci� prywatn�, pocz�tkowo biskup�w wroc�awskich, p�niej ksi���t
opolskich, z kolei rod�w Kochcickich i Wilczk�w, a od 1837 roku ksi���t Hohenloe-Oehringen. Budowa Kana�u K�odnickiego w 1788 roku
przyczyni�a si� do o�ywienia miasta i pewnego wzrostu liczby ludno�ci.
Bezpo�rednio przed I wojn� �wiatow� Ujazd mia� status gminy miejskiej powiatu strzeleckiego i liczy� nieco ponad 2000
mieszka�c�w, z bardzo du�� przewag� ludno�ci niemieckiej, co znalaz�o te� odzwierciedlenie w wynikach plebiscytu z 20.III.1921 roku.
W III powstaniu �l�skim Ujazd zosta� szybko zaj�ty przez powsta�c�w i zaciekle broniony, jako wa�ny punkt strzeg�cy dost�pu do okr�gu
przemys�owego.
W mie�cie tym od pocz�tku wojny, a� po 1923 rok nie ukazywa�y si� �adne pieni�dze zast�pcze typu papierowych notgeld�w.
Jednak rocznic� 700-lecia nadania praw miejskich w�adze samorz�dowe stara�y si� uczci� jako� szczeg�lnie i z tej w�a�nie okazji
dosz�o do emisji bon�w o nietypowym nominale 700 marek. Sam nomina� s�u�y� podkre�leniu tak wa�nej rocznicy. Warto jednak pami�ta�
o tym, �e walory te praktycznie nie pe�ni�y roli rzeczywistego pieni�dza, b�d�c g��wnie swoist� pami�tk� skierowan� do mieszka�c�w
oraz licznej rzeszy kolekcjoner�w w ca�ych Niemczech. Magistrat zyskiwa� dzi�ki temu pewne �rodki pieni�ne na swoje wewn�trzne
potrzeby.
Wiosna 1923 roku to jednak ju� pocz�tek okresu galopuj�cej hiperinflacji marki niemieckiej i warto�� takiego pieni�dza
(okre�lona nominalnie) by�a ju� tylko symboliczna. Prawdopodobnie rozprowadzano je w cenie si�gaj�cej tysi�cy marek, bo przecie� w po�owie
roku dolar ameryka�ski wart by� ju� oko�o 150 000 marek.
Znane mi s� dwa walory jubileuszowe tej miejscowo�ci. Pierwszy z nich ma posta� kartonika z obustronnym nadrukiem w
tonacji szaro-br�zowej. Na awersie bonu umieszczono stylizowany herb miasta, przedstawiaj�cy dwa pektora�y i mitr� biskupi�. Po bokach
herbu widzimy za� dwie charakterystyczne, zabytkowe budowle miejskie. Z lewej strony neogotycki ko�ci� Nawiedzenia Naj�wi�tszej Marii
Panny z XIX wieku, okre�lony jako „Brunnelkirche”, co nawi�zywa�o do istniej�cego tu wcze�niej �r�d�a. Po prawej stronie
mamy z kolei ilustracj� zamku ksi���t Hohenloe-Oehringen, b�d�cego ozdob� tego miasta. Dzisiaj jednak jest to ju� tylko renesansowa
ruina, poniewa� zamek zosta� zniszczony w 1945 roku, tak jak i znaczna cz�� miasta. Za tym budynkiem mo�na te� dostrzec wie�e ko�cio�a
parafialnego �w. Andrzeja Aposto�a, fundowanego jeszcze w 1613 roku przez �wczesnego w�a�ciciela miasta Miko�aja Kochcickiego. Rewers
tego waloru nie jest ju� mo�e tak ciekawy, ale prezentuje umieszczony centralnie kontur panoramy miasta, okoliczno�ciowe napisy, nomina�
i dat� emisji 27.V.1923 r.
Drugi z walor�w pami�tkowych o identycznie okre�lonej warto�ci, wydrukowany jest na papierze ze znakami wodnymi. Banknot
ten ma wi�ksze wymiary, lecz zastosowano tu ju� tyko jednostronny nadruk, charakterystyczny dla niemieckiego pieni�dza okresu
hiperinflacji. Z lewej strony widzimy na tym notgeldzie ozdobny herb miejski i okoliczno�ciowe napisy. Wi�ksz� cz�� waloru
obwiedziona zosta�a giloszow� ramk�, w kt�rej centralnie okre�lono nomina�, a po bokach umieszczono identyczne (jak w przypadku
poprzedniego bonu) ilustracje budowli miejskich. Oczywi�cie i tutaj ca�o�� uzupe�niaj� jeszcze napisy i taka sama data emisji.
Kolorystyka tego notgeldu jest br�zowo-niebieska.
Nak�ady tych bon�w by�y stosunkowo wysokie, cho� dzisiaj walory te trudno pozyska� do zbioru, gdy� uleg�y
rozproszeniu po ca�ych Niemczech. Mo�emy si� jednak zachwyca� ich pi�knem. Postrzega� w nich cenn� pami�tk� przypominaj�c� nam
wielowiekow� histori� Ujazdu, oczekuj�c zarazem kolejnego, okr�g�ego jubileuszu.
Bronis�aw W�troba
