Kresowi hrabiowie i Panorama "troja�ska"
we Wroc�awiu
24 lipiec - by�em w Trzebnicy (downij Trebnitz) w Kocich G�rach (Katzengebirge) w Sanktuarium �w. Jadwigi
�l�skiej.
Hedwig - Hethwigis - (Jadwiga) - znaczy walcz�ca. Ksi�na pochodzi�a z Bawarii, a ojciec to hrabia
Andechs i ksi��� Meranu. Andechs - �wi�ta G�ra - odwiedzana przez licznych pielgrzym�w, a historia dotyczy XII-go i XIII-go wieku.
Zostawiam jednak bli�szy opis �ycia i �wi�to�� Heilige Hedwig, bo mo�na to znale�� w najnowszych publikacjach wydanych cho�by w
2002 roku.
Oczekiwa�em na jak�� okazj� znalezienia si� w Trzebnicy a te� ponownego odwiedzenia Wroc�awia. Z po�udniowego
kra�ca G. �l�ska jest to jednak ponad 200 km a indywidualny przejazd jest uci��liwy i kosztowny. Ch�tnie wiec przyj��em propozycj�
znajomego by do��czy� do autokarowej pielgrzymki - wycieczki urz�dzonej przez jedn� z Parafii znacz�cego miasta na G. �l�sku.
Zaskoczony jednak by�em faktem, gdy program obok Trzebnicy przewidywa� te� zwiedzanie tzw. Panoramy Rac�awickiej we Wroc�awiu - co by�o
w koszcie wyjazdu i stanowi�o jakby r�wnorz�dny punkt programu, przy czym nie by�o mowy o zwiedzaniu Katedry Wroc�awskiej. Na temat
Panoramy we Wroc�awiu mia�em i zdecydowanie zajmuj� negatywne stanowisko, ale c�, tak organizator wyjazd zaplanowa� wi�c mia�em
jednak cich� nadziej�, �e przez zufall - traf znajdzie si� jaka� luka czasowa na Katedr� i jeszcze co�. Kierowca now� autostrad�
przywi�z� nas do Wroc�awia znacznie przed wyznaczon� na godz. 11.00 "Panoram�" i zaparkowa� w pobli�u Katedry. Wi�c ko�cielny
organizator uzna�, �e mo�emy po�piesznie - niestety bez przewodnika Katedr� zwiedzi�. Chcia�em koniecznie por�wna� wcze�niejsze
spostrze�enia i szuka� nowych. (Zob. te�: Echo Slonska Nr 3, Wroc�aw-Breslau, jedna rajza)
(foto E. Bienia)
Kuria Wroc�awska czy Miasto (konserwator) ustawi�a wi�c rusztowania przy bocznym wej�ciu oraz we wn�trzu
i trwa jaka� renowacja ale wg mojego rozeznania bardzo opornie. G��wny portal Katedry nieruszony a wymaga nie tylko czyszczenia jak
poprzednio napisa�em ale tak�e odnowienia. Zatem organizacja i zaanga�owanie - post�p jest mizerny czego nie mo�na powiedzie� o tzw.
Rotundzie, z Panoram� - b�dzie dalej.
Wn�trze Katedry zd��y�em zwiedzi� zaledwie w po�owie- brak czasu - czas musia� by� dla Panoramy. Wn�trze
Katedry przera�a jej upolitycznienie. Najpierw polityczna tablica po�wi�cona Lwowiakom i jeszcze prawie u O�tarza podobna
polityczno-wojskowa Wilniakom. Nie znalaz�em natomiast �adnej po�wi�conej pomordowanej tu i wyp�dzonej ludno�ci Breslau, zapewne nikt
nie s�yszy te� tu przy okazji kolejnych rocznic �adnej Modlitwy w intencji pomordowanych i wyp�dzonych. Je�li jest inaczej prosz�
zdementowa�!
Dziwi mocno i przera�a nacjonalizm Lwowsko-Wile�ski tym bardziej, �e wmie�cie istnieje Ko�ci�
Garnizonowy, gdzie takie tablice po�wi�cone zwi�zkom zbrojnym mo�naby ostatecznie eksponowa�, ale w Katedrze Katolickiej Ko�cio�a
Powszechnego??? Podobne zjawisko obserwuj� te� w innych miastach �l�ska. Namno�y�o si� tych Lwowiak�w, Wilniak�w, Pi�sudczyk�w,
ale czy pr�bowali si� oni kiedy� tak prawdziwie policzy� i zadeklarowa� religijno��?
Zabrak�o czasu ju� na sprawdzanie tego co dzieje si� w wie�y Katedry, czy spojrzenie z g�ry na Miasto,
a pogoda by�a do tego celu tym razem wymarzona. Ni�ej fot. portalu Katedry Wroc�awskiej z turystami zza Odry.
Portal Katedry Wroc�awskiej
z turystami zza Odry (foto E. Bienia)
Oczekiwa�o nas za to wej�cie do "ciemnej nory" z Panoram� - tak jest eksponowana. Mnie jeszcze
indywidualnie uda�o si� podbiec do pomnika �w. Nepomuka i zrobi� fotos - tym razem przy dobrym o�wietleniu. Na wi�cej czasu nie by�o
- autokar czeka� - by do Panoramy - zreszt� 95% wycieczki - pielgrzymki te� zdaje si� traktowa�o Panoram� jako co� nadzwyczajnego-
takie sanktuarium polsko�ci, tylko nie wiem jakiej sekty. M�odzi atei�ci to jak s�dz� nie widz� wi�kszej r�nicy mi�dzy okre�lonym
ko�cio�em a Panoram� z Ko�ciuszk�, a to udziela si� powszechnie gdy w prasie czyta si� takie lub podobne opinie: cyt. Dz. zach. 8 - 9
lipca 2002 r. "Wielk� atrakcj� Wroc�awia jest Panorama Rac�awicka eksponowana od 14 czerwca 1985 r. w specjalnie zbudowanej
Ratundzie w Parku Juliusza S�owackiego". To gen. Jaruzelski dla przypodobania si� cz�ci spo�ecze�stwa wyrazi� zgod� na
ekspozycj� tego "dzie�a" kt�re warto�� artystycznej prawie nie posiada. To odsy�am do publikacji zn�w w Dz. Zach. 25 i 26
lipca 2002 i tzw. Ma�ej Panoramy Rac�awickiej. Pami�tam, gdy w 83 czy 84 roku �ywo "walczono" o Panoram�: Cz�stochowa, �od�,
Bytom... Nie by�o Krakowa - bo mia� Ma�� Panoram� o czym wiedzieli nieliczni (dzi� wr�ci�a do prywatnego w�a�ciciela) i Kielc
gdzie bardziej historycznie by pasowa�a.
Tak wi�c dla ponownego "pokrzepienia serc" tym razem Lwowiak�w i Kongresiak�w we Wroc�awiu i
ci�gu dalszego zamazywania to�samo�ci Dolnego �l�ska - dla Panoramy w eksponowanym tempie buduje si� (9 miesi�cy) specjaln� Rotund�.
Podobnie w 1956 roku zrobi� Gomu�ka daj�c zgod� na postawienie na Rynku Wroc�awia hrabiego Fredry, a zostawiaj�c na Uniwersytecie
Bieruta.
Rotunda obecnie funkcjonuje jak oceniam jak wyj�tkowy sprawny biznes polityczno-ekonomiczny Wroc�awia pod
egid� Muzeum Narodowego. Tylko �yczy� sobie by tak sprawnie organizacyjnie mog�a przebiega� renowacja Katedry czy te� odtworzenie np.
Muzeum, cmentarzy wroc�awskich - por�wna� prosz� ze Lwowem!
Tak wi�c Panorama - organizacja wzorowa - co p� godziny seans - bilety normalne 19 z�, ulgowe 15 z� -
bardzo wyg�rowane - nie ma takich cen w innych renomowanych muzeach z wielokrotnie bogatszym zasobem warto�ci historyczno-poznawczych.
Wra�enie - ponura ekspozycja, obrazy rac�awickie pora�aj�ce, ponadwymiarowy krzy�, rudery chat,
karykatura umieraj�cego drzewa, Ko�ciuszko i wsz�dzie �mier�. Bitwa Rac�awicka 1794 (jedna z wielu) ale nie znacz�ca wiele - chocia�
wygrana z wojskami rosyjskimi, powstania ko�ciuszkowskiego po dw�ch rozbiorach Polski 1772 i 1793 rosyjskich i pruskich a jednym
austriackim 1772, kt�r� tu wygra� Kostjuszko z pomoc� czopki Bartosza G�owackiego sprowadzi�a si� ju� wkr�tce w totaln� kl�sk�
bo ju� w roku nast�pnym (1795) nast�puje ostateczny rozbi�r Polski. Fakt�w tych publiczno�� nie konstatuje ale ju� na has�o
Kostjuszko - reaguje narodowo - "Ogniem i mieczem"
Warto�� artystyczna znikoma - dw�ch znudzonych i te� sk��conych artyst�w po starannym namalowaniu Ma�ej
Panoramy dla ksi�cia Adama Sapiechy w formie oddzielnych czterech obraz�w, teraz jakby powiedzie� - z udzia�em wzi�tych do pomocy
sprayowc�w, Kossak i Styka tworz� monstrum - malowid�o 15 x 120 m dla miasta Lwowa w latach 1892 - 94. Dla Lwowa by�o to ju� jak
wyzwanie a do Wroc�awia prawie jak prowokacja.
Poniewa� by�em we Wroc�awiu �wie�o po lekturze "Mikrokosmosu - Davies'a i Moorhouse'go - inaczej o
Breslau i Wroc�awiu - co za wirtualny tytu� wymy�lili te Angliki?, tym bardziej od�ywaj� r�ne fakty z historii i konstatacja, �e
ponad 50 lat od wojny ale do samokrytycyzmu i uderzenia si� w pier� ze s�owami "moja (te� nasza) wina" to daleka droga we Wroc�awiu.
Tak wi�c los skonfrontowa� mnie z Panoram� i obym jak najszybciej o niej zapomnia�!
Nast�puje teraz przejazd do Trzebnicy i zwiedzanie Sanktuarium �wi�tej Jadwigi �l�skiej. Po mszy �w.
jest czas na refleksj� i poznanie pewnych prawd. I tak w prezbiterium ko�cio�a obok siebie s� nagrobki Ksi�cia Henryka I Brodatego oraz
wielkiego mistrza zakonu krzy�ackiego Konrada von Feuchtwangena. To m.in. Krzy�acy pomogli szlonzokom w bitwie z tatarami pod Legnic� a
nie by�o pomocy z Mazowsza.
Nowsze czasy: 25 stycznia 1945 r. wojska sovieckie wkraczaj� do Trzebnicy, ale jest to pocz�tek bolesnych
zniszcze� miasta - grabie�e i po�ary dom�w, rujnowanie fabryk. W Trzebnicy by�a te� siedziba dow�dcy II Armii i Sztabu WP z gen.
dywizji Karolem �wierczewskim. W kwietniu 1945 roku, jeszcze przed kapitulacj� Wroc�awia w Trzebnicy i okolicznych wsiach pojawili si�
Polacy powracaj�cy z prac przymusowych, te� zbrojni szabrownicy z tzw. dzielnic centralnych a tak�e p�niej reemigranci spoza granic
kraju. Niemiecko-�l�scy mieszka�cy musieli opu�ci� Trzebnic�.
W dniu 20 kwietnia 1945 r. przyjecha�a z Kielc do Trzebnicy licz�ca oko�o 350 os�b grupa organizator�w
polskiej administracji pa�stwowej i pe�nomocnik rz�du RP na okr�g administo. Dolnego �l�ska Stanis�aw Piaskowski. 10 czerwca siedziba
w�adz wojew�dzkich zosta�a przeniesiona do Legnicy.
25 sierpnia 1945 r. proboszczem i dziekanem dekanatu trzebnickiego oraz str�em Sanktuarium zostaje ks.
Wawrzyniec Bochenek - umiera w 1996 roku i zostaje pochowany obok sarkofagu Patronki �l�ska.
Po wygnaniu �l�zak�w i Niemc�w zlikwidowano te� cmentarze i dopiero w 1996 roku po�o�ono tam g�az z
tablic� JM MEMORIAM i sk�pym zdaniem bez miejsca dla zapalenia zniczy.
Trzebnica jest te� uzdrowiskiem - od roku 1887 a zak�ad leczniczy za�o�y� w�a�ciciel ziemski Otto
Muller, kt�ry odkry� na swoich polach z�o�a borowiny. W dniu 1 maja 1888 zosta� otwarty Dom Zdrojowy - Zdr�j �w. Jadwigi.
Ni�ej fotos - Gotycka kaplica �w. Jadwigi z barokowym nagrobkiem �wi�tej. Fot. - autor
Kaplica �w. Jadwigi,
Trzebnica
(foto E. Bienia)
Z mieszanymi odczuciami podsyconymi jeszcze jakby �wiadomo�ci�, �e niedaleko st�d obok Milicza od 21
lipca p�onie i wypala si� olbrzymi podziemny zbiornik gazu opuszczamy Trzebnic� wracaj�c w stron� Wroc�awia. Popo�udniowy przystanek
we Wroc�awiu tym razem przed mostem uniwersyteckim. St�d miasto wygl�da na brudne i zaniedbane. Po przej�ciu do Rynku - w Ratuszu
wystawa Gda�ska Goyi. Nad wej�ciem brak jakichkolwiek flag a mog�yby by� np. �l�ska i Gda�ska! Wewn�trz za� oficjalna sprzeda�
podr�bek god�a �l�ska bez krzy�a i kolory nie te - takie fa�szywki. My�l�cy turysta zauwa�y jeszcze w centralnym punkcie miasta
pomnik hrab. Fredry, kt�ry tutaj razem z drugim hrabi� kresowym (Dz.) od m�yn�w i m�ki wroc�awskiej buduj� now� to�samo�� Wroc�awia
wspomaganymi jak wy�ej Panoram� Rac�awick�.
Budynki Rynku wprawdzie pi�knie odnowione ale syndrom Wroc�awia trwa. P�nocn� pierzej� kawiarnian�
okupuje nowe rycerstwo obleczone w czerwone koszule z bio�ymi or�ami na piersiach i wyzwaniu na gymbach do turyst�w zza Odry - kto tu rz�dzi?!
Syndrom Wroc�awia przer�s� i sp�k� autorsk� j.w. Davis - Moorhouse bo Mikrokosmos to mog�oby by�
raczej Diobelskie igrzysko - historia... wzorem Bo�ego Igrzyska - Historia Polski. Nadmiar tam wst�p�w, nie ma nawet herbu Wroc�awia czy
charakterystycznych obiekt�w tego miasta w XX wieku. Za to jest (po co?) Korfanty i pora innych rewolucjonist�w. Za du�o odwo�a� do D�ugosza
(XV wiek) a niewiele do Thietmara z X/XI w. Jakie� niedoko�czone plany miasta z 1911 i 1973 roku. W rozdzia�ach ust�py przedzielone
gwiazdkami a nie podtytu�ami co powoduje chaos my�lowy a autor�w zwolni�o od staranniejszego toku narracji. Nie ma r�wnie� w tek�cie
wzmianki o roli H. Morgenthana - autor N. D. odznaczony ju� wysokim odznaczeniem prezyd. RP reprezentuje swoist� racj� stanu. Generalnie
wida� fascynacje hrabiami kresowymi (Dz.) i usprawiedliwia zachowanie "lwowskie" we Wroc�awiu. Pisze wi�c Davis: "Vertiebene
w Niemczech Zachodnich dysponowali swobod� stowarzyszenia si�, wyra�enia protestu i publikacji itd. (str. 520) - usprawiedliwieniem ma te�
by� jakby zdanie, cyt. str. 521 - "Ponadto w�adze radzieckie depolonizowa�y swoje ziemie odzyskane z r�wnie bezwzgl�dnym ko�tu�stwem
z jakim polscy komuni�ci "odniemczali w�asne nabytki".
Polacy kresowi wie�li wiosn�'45 r. na �l�sk nawet byd�o i pomniki np. Fredry ze Lwowa - a Niemcy -
Schlonzocy - za Odr� - trupy bliskich i ziomk�w i zero maj�tku czy nawet osobistych przedmiot�w.
Niemc�w - Schlonzok�w Polacy wyp�dzali ju� na kilka miesi�cy przed Konferencj� Poczdamsk�! - stosuj�c
polityk� fakt�w dokonanych. Inni wyp�dzani nie mieli nawet tyle szcz�cia a czeka� ich koszmar prze�ladowa� a cz�sto �mier�.
Pisze o tym m.in. E.S. Pollok w wydanej niedawno ksi��ce - �l�skie tragedie.
Nie jest to oczywi�cie recenzja Mikrokosmosu, ale ksi��ka pe�na jest chaosu i brak�w, w nik�ym stopniu
oddaje to co Polski. Papie� nie tak dawno bo 18.VIII.2002 r. na B�oniach w Krakowie powiedzia� nazywaj�c, cyt. "Wiek XX - Misterium
nieprawo�ci"
Nieco odbiegaj�c od Wroc�awia, przera�a butanacjonalizm gdy np. Spotyk�m w ksi�garni w Raciborzu ksi��k�
- autor Andrzej Wi�ckowski - tytu� - Wypowiedzie� wojn� Niemcom. Wydawnictwo Krakowskie 2001 rok. Jeden z rozdzia��w - Czy Niemcy
upadn� itd., itp., albo aktualne! 5.IX.2002 by�y pose� KPN (Konfederacja Polski Niepodleg�ej) A. S�omka protestuje ostro - "bo to
zniemczenie �l�ska" gdy w Chorzowie wraca si� do pomnika Redena za�o�yciela miasta (w�a�ciwie Kr�lewska huta). A. S�omka wola�by
chyba postawi� tam snopek czyli ca�y p�k s�omek. S� to przera�aj�ce oznaki g�upoty i chamstwa kulturowego i nawet gdyby Papie� by�
tu (w Polsce) na codzie� te�by nie prze�ama� zapewne tego - powt�rz� za Davisem - ko�tu�stwa, dodam, genetycznie zakodowanego.
Wszystko to przybiera formy to�samo�ci ale z piek�a rodem.
Na koniec postawi� pytanie. Jaki Wroc�aw zas�uguje na Wystaw� �wiatow� i jaki mia�aby mie� charakter
ona, bo chyba nie nawi�zuj�ca do panoramy spod Rac�awic!
Tekst i fotos:
Ewald Bienia
lipiec - wrzesie�
