Stary dymb
Som
stromy, kere co�ki wieki �yjom, som tyz taki, kere po stoj�czku umiyrajom.
Som takie, co przewrocone przez wiater w samotnosci zgnijom.
Du�o jest ty� takich, o kerych co�ki �ycie pamiyntomy, choby �wiynte by�y.
Ptoki ty� som takie, kere swojigo stroma nigdy niy opuszczajom, bo gniozdo na nim majom.
Nikere za� ptoki swojigo stroma co�ki �ycie szukajom i nikaj go znoj�� niy poradzom.
Gniozda ni majom kaj zrobi�.
Jo sw�j strom znojd i przi nim �ostana. Korzynie tego stroma g�ymboko si�gajom, Mojich praprzodkow mi sztyjc przipominajom....
Rys: Utopek
Dudek to jest taki ptok, kery jak roz sie ka� zagnio�dzi, to ju� tego miejsca niy zmiyni. Jak mu gniozdo zniszczom, d�ugo sie niy
poradzi spamiynta�. Ciyn�ko mu jest nowe miejsce na nowe gniozdo znoj��.
Kukawka juza�, tyj jest jedno kaj swoji jajco podciepnie. Inksze ptoki muszom jeji dzieci chowa�.
Ludzi ty� idzie do tych ptokow porowna�. Ty� majom rostomajnte natury. Jedni jak te dudki, za� inksi jak
kukawki.
Jest taki miejsce na rybnickij ziymi, tam kaj rzyka Kamionka do Rudy wlatuje, w Wielopolu.
Tam nad tamom do dzisioj som resztki starego, wielnoskigo dymba, kery du�o znaczy� w mojim �yciu. Niydaleko tego krola stromow �ech
sie narodziy� i chocio� �on by� �wiadkiym narodzin mojich przodkow, to mie jednak przipad�o by� �wiadkiym jego marnego ko�ca.
Sto� sie tyn dymb dlo mie symbolym zycio i przemijanio.
Jak �ech by� ma�ym �eboniym, czynsto odwiedzo� zech te miejsce, a dzio�o sie to bez wojna(za niymca).
Tukej przikludza�a mie moja starka, bo by�o to nojpiykniejsze miejsce i nojbli�yj do niego my mieli. Tukej, kole tego dymba Kamionka
szyroko zakola�a i robiy�a sie tam najp�ytszo i najszyrszo. Woda by�a w nij czysto jak kryszta� i nojwy�yj do
kostek si�ga�a. Przep�ywa�a ta rzyczka kole takigo urwiska, kere sie sztyjc obrywa�o, bo podmywa�a go swojim nurtym. Piosek i drobny
szuter z pluskiym wlatowo� do Kamionki, kero yno czeka�a na�, �eby se dno odnowi�. Bra�a go w obyrtaka i usypowa�a na
dnie taki ma�e bruzdy i goreczki. Jak sie z wiyrchu podziwa�o, to co�ki dno rzyczki wygl�da�o choby wielko rompla.
Starka, kero zaliczom do tyj piyrszyj zorty ptokow, jak mie nad urwisko rano przikludziy�a razym z mojom
siostrom, podziwa�a sie na dol i pedzia�a swojom starom, piyknom, �lonskom godkom:
- �obejrzijcie se dzieci,
jak ta rzyczka sie musi dycko mynczyc. Co�ko noc ta rompla na dnie uk�odo, co by utopek mio� na czym pranie wypra�, a dzieciska
wlezom i sz�apami co�ki dno porojniyrujom i rzyczka zakalom.
Tak by�o dycki, ko�dego gorkigo dnia w lecie, kiedy prawie wszystkie dziecka z Wielopola „Na
dole”, przichodzi�y tu ze swojimi mamulkami, abo starkami, �eby sie trocha och�odzi� i posz�apa� w czystyj i zimnyj
wodzie. Starzikow, abo tatulkow, to prawie nigdy tam z nami niy by�o, bo przewa�nie przi wojsku byli. By�a to dolina ciep�ego s�oneczka
i zimnyj wody. Dzieci chyta�y rynkami malutkie rybki, kere sie kry�y i ucieka�y przed nimi pod brzyg, kaj ros�y co�ki kympy
zielska wodnego. By�y to przewa�nie ruziki, piskorze, okoniki, wajski i minogi rzyczne. Czasym sie z zielska da�o wyburzy�
jakigo wiynkszego linka, abo szczuka, ale te gibko ucieka�y do g�ymboczyn pod starymi olszami.
Nad wodom lota�y rostoliczne kolorowe wa�ki, szmaterloki i nimfy, kere ty� nas kusi�y, �eby lota� za nimi w p�ytkij wodzie,
kero rozpyrskiwa�a sie pod nogami i lecia�a na nasze mamulki, kere w tym czasie na dekach klacha�y.
Na gor�cym piosku pod urwiskiym, kaj my mieli swoja pla�a, sz�o znoj�� taki malutki do�eczki, kere by�y usypane jak ma�e lejki. Na
dnie w tym do�eczku, siedzio� blank ma�y chroboczek, kerymu yno z pod piosku wystowa�y dwa klyszczyki. Godali my na nie
„Kozy”, skuli tych klyszczy podobnych do kozich rogow. Czeka�y �one w tych do�kach na mrowca. Jak sie kery zabamonciy�
i wpod do tego lejka, to ju� sie �niego niy poradziy� wygramoli�. „Koza”za� gibko cap tymi klyszczykami i pod
piosek wci�g�a, kaj go napewno ze�ar�a. My dycko te „Kozy” cyganiyli. Wciepowali my im do do�ka malutki kamyczek, abo
konsek jeg�y sosnowyj, a potym my sie �mioli, �e da�y sie nabra�. Dzisioj to ju� wiym, ze sie te chroboczki „mrowkolew”
nazywajom.
Grzo�y sie tyz na ciep�ym piosku, rostomajnte koniki polne, kere umia�y gibko skoczy� do luftu przed nami i daleko odfurgny�. Trza
by�o sie po cichutku ku nimu skroda�, �eby go �apny� do rynki. Ciyn�ko by�o takigo pioskowego konika capny�. Starszym synkom sie to
jednak udowa�o. Chytali je do rynki, a potym nom, szkwotom dowali. Mieli uciecha, jak tyn konik wypusciy� nom do r�czki taki �o�ty
gift, kery �oszkliwie �mierdzio�, ani umy� tego bardzo w wodzie niy sz�o i czynsto te ma�e bajtle z �o�tymi packami
lota�y, a starki sie gorszy�y.
Bawiyli my sie rostomajncie nad tom rzyczkom. M�odsze bajtle budowali zomki z piosku, a starsze �ebonie to za� zastawiali
rzyczka dornikami, kolikami i pioskiym, �eby sie woda d�wig�a. Chcieli se pop�ywa�, a w takij p�ytkij wodzie niysz�o.
Sztyjc my sie miyndzy sobom wadziyli, bo jak sie woda za fest d�wig�a, to tym m�odszym zatopia�a te zomki z piosku, kere tak
procnie se zbudowali. Dycko nas potym sama Kamionka pogodziy�a, bo przerywa�a ta dornikowo grobla i juza� my od nowa musieli
wszystko robi�.
Prziglondo� sie tymu wszystkimu, tyn wspomniany dymb, kery tu chyba od wiekow sto� i pamiynto� taki same zabawy naszych starzikow.
Teraz to by� �on yno pomnikiym. Sto� na niywielkij gorce nad rzyczkom i d�wigo� do gory ku niebu, dwie suche , wielnoski suche ga�y�zie.
Wygl�do� ani jaki samotny pielgrzim, kery d�wignytymi ku chmurom rynkami, prosi o trocha dyszcza dlo siebie i m�odego, na po�
suchego lasa sosnowego, kerymu ty� napewno pi� sie chcia�o w taki hyc. Niy by�o dnia, �eby ludzie niy odwiedzali tego suchego
kolosa. Chruby i wysoki piy� tego dymbu, chneda wszystkich przici�go�. Jednych, co by swoj monogram na nim wydropa�, kerych ju�
tela by�o naoko�o i wysoko, jak yno kery mog rynkom si�gny�. Inksi, tacy jak moja starka, przichodziyli ku nimu, �eby se swoji m�ode
lata przipomnie�, kiedy suchy dymb by� jeszcze �ywym stromym.
Mie i mojich rowniokow, to przici�ga�y ptoki, kere sie gnio�dziy�y w nim. Nojbardzij nas szpanowa�y dudki, kere miyszka�y w nojwy�szyj
dziubli. Trocha ni�yj pod nimi i z drugij strony, mia�y swoja dziubla czorne dziy�dzio�y. Piykne to by�y ptoki, bo mia�y na �epach
taki czerwone kapelki, - jak biskupy wyglonadajom - dycko starka nom prawiy�a. Nojni�yj, ale na tela wysoko, �eby ich �odyn niy szterowo�,
mia�y dlo siebie nojwynkszo dziubla, wielki sowy. Tych my jednak nigdy niy poradzili ujrze�, bo w dziy� to w nij spa�y, za� w nocy,
kiedy �one lota�y, to my za� spali.
Na te dudki to my poradziyli godzinami zagl�da�, jak noszom m�odym �arcie i wynoszom kupki. Jak ju� te m�ode trocha podros�y, to
�odyn sie z nas niy opowo�y� bli�yj dymbu pody��. M�ode dudki same wystawia�y z dziuble dupeczki i robiy�y nom z wiyrchu
bio�y, �mierdz�cy �miergus.
Jak sie lato sko�czy�o i przisz�a jesiy�, sko�czy�o sie chodzynie ku dymbie. Dni sie nom ci�g�y,
cho� coroz pryndzyj sie �miy�o na dworze. Prziszo� wieczor, to �ech dycko starka nagabowo�, �eby nom o dymbie �osprowia�a,
kiedy ju� i�� ku nimu niy mogymy. Starka wtedy bra�a jegliczki, wyci�ga�a skrzinka z kolorowymi kulkami we�ny ze sprutych
cwitrow i zacz�a sztrykowa�. Siedzia�a na swojij zofie, a jo ze siostrami na ziymi kole kaczyce w keryj weso�o goro� �ogiy�
i bulgota�a na nij woda w czajniku na starczyne zio�ka i suszone szupiny z jabek. Ko�dy wieczor my pijali te robione
przez nia teje.
Starka dycko zaczyna�a tak:
- Jak jo by�a ma�a, telko prawie jak wy...i zaczyna�a �osprowia� dalij –
Przichodziy�a �ech z mojimi kamratkami w te miejsce kole dymba, kaj z wami bez lato teraz chodza. Ty� my sie kompa�y w tyj
rzyczce. Tyn wielki piy�, kery tam tam dzisioj styrczy nad so�niczkami, by� piyknym, zdrowym dymbym. Ga�y�zie mio� roztopyrczone
szyroko, a�e ku samyj Kamionce. Chocio� trza pedzie�, �e rzyczka od tego czasu odesz�a do� daleko od niego, bo sztyjc se tego urwiska
przibiyra�a i coroz bli�yj ku wsi sie ci�nie.
Tam my sie pod niego do ciynia chowa�y, jak s�o�ce fest poly�o. Deka my se rozci�g�y i gra�y my w kamiynie. Bra�o sie piy��
bio�ych kizlokow ze rzyki i ciepa�o do gory. Potym sie drab rozczapiyrzono rynka nadstawia�o i chyta�o sie na nia te kamiynie.
Co wom tam byda goda�, na bezrok jak bydymy nad rzykom, to was w to naucza gra�.
Jak �ech juz by�a starszo, to my juza� ze synkami sie pod nim goniy�y. Tam ty� pozna�ach starzika waszego, kerego wy niy znocie, bo
umar jak wasza mama by�a jeszcze ma�o.
To pod tym dymbym da�ach mu piyrszy roz kusku, jak mi �obieco�, �e sie �o�yni symnom.
Na wieczor, abo w nocy, to my tam niy chodziy�y ku dymbie, bo my strach mia�y. Godali wszyjscy we wsi, �e tam straszy. Du�o ludzi z Wielopola
tam posmyka�o. Mojigo tatulka ty� tam utopek nabro�. Tatulek byli w �orach na torgu konia sprzeda� i potym �li dudom piechty.
Trza by�o z tym kontmanym wypi� sznapsa w szynku, �eby sie ko� niy znarowiy�. Tam za� spotkali swojich kamratow i im
sie przeci�g�o, te przepijanie. By�o ju� dobrze po po�nocy, jak sie znojdli kole naszego dymba. Patrzom, a pod dymbym siedzi se
taki ma�y �ebo� i �limce jak diosi. A� che�ko� boroczek. Tatulkowi sie �ol zrobiy�o, �e taki ma�y bajtel siedzi tu som w nocy
pod dymbym ubeczany. Prziszli ku nimu, pog�oskali po g�owce i pytajom, czamu �limce i jeszcze nima w doma pod pierzinom.
Syneczek sie trocha ucholko�, wejrzo� tatulkowi do �oczy i prawi:
- Wiedzom, mie mamulka pos�ali po chlyb do piekorza. Dali mi co�kigo talara i przikazowali
�ebych reszty niy straciy�, a jo ani chleba, ani reszty, ani co�kigo talara nimom.
- To� czamu ?
- Bo wiedzom, jo zamiast i�� do piekorza, poszo� �ech ze synkami do Rudy sie �okompa�, przeca taki hyc
by� popo�edniu. Jak �ech sie kompo�, to co�ki czas tego talara w rynce dzier�o�, ale jak mi gumka z badkow pynk�a, toch
musio� drabko chyci� te galotki, �eby mi niy spad�y. I prawie wtedy mi wyskoczy� do rzyki. Wszyjscy my go zrazu szukali, ale �odyn
go niy znaszo�. Teraz mom strach i�� dudom, bo mie tatulek spiere jak kwa�ne jabko.
- Niy starej sie syneczku ! Jak przidzie na to, dom ci tego talara ! Konia �ech dzisioj dobrze sprzedo�, to
mi tam wiela niy ubydzie. Poko� mi jednak nojprzod, kaj �e� go straciy�. W kerym miejscu to by�o ? Miesi�czek dzisioj piyknie �wiyci,
to mo�no go bydzie wida�, na dnie blyszcze� powiniyn. Przeca strzybny jest.
Syneczkowi zaroz ta markotno mina sie straciy�a, przesto� �limta� i uradowany starzika za
rynka chyciy�.
- Pod�cie symnom, to wom poko�a, kaj to by�o. I zakludziy� tattulka ku tyj g�ymboczynie,
kaj Kamionka do Rudy wlatuje. Dno tam jest dycko zamulone, a g�ymboko �eby wielkigo chopa przikry�o.
- To niy som b�ozna!...Padzieli tatulek – tu go napewno niy znojdymy !...
Wyci�gli z kapsy swoj partmanyj i roztwarli szyroko, �eby �niego doby� tego �obiecanego syneczkowi, talara. Tatulek sie ani
niy naspodzioli, jak �ostali bez grosiczka przi duszy. Ma�y bajtel �okozo� sie utopkiym, kery tak festelnie swojim kopytkiym kopny�
tatulka w rynka, �e co�ki portmanyj wyfurgny� do gory. Piniondze sie rozpyrsk�y i �latowa�y ani dyszc do rzyki. Prawie w te
same miejsce, w kerym mieli tego talara szuka�. Chcieli tatulek zrazu za nimi do tyj rzyki wskoczy�, bo blyszcza�y na dnie w tym
miesi�czkowym �wietle. Jednak w �ostatnij chwilce sie spamiyntali. O ma�y figel by�o by za niyskoro. Chyciyli tatulek utopka
pod pijok i majdykom mu fr�kli pod broda. Utopek yno zamia�czo�, wywiny� sie im z rynki i drabko do Rudy wskoczy�. Miesi�czek
tak choby na z�os�, ty� za chmury zaszo� i cima sie zaroz tako zrobiy�a oszydno. Z Rudy yno �oszkliwy �miych utopkowy s�ycha�
by�o. Za chwilka sie do tatulka odzywo:
- Mocie szczy�ci starziku, �e tyn szkaplyrz na karku mocie, inacyj bych was utopiy�,
ani te wasze talary by niy styk�y duszyczka wykupi�. I tak som moje, ni� s�once wy�dzie wszystki se pozbiyrom.
- Od tego czasu tatulek z daleka te miejsce mijali i inkszych przed utopkiym ostrzygali.
***
Jak �ech ju� by�a wydano i wasza mamulka by�a tako
jak wy dzisioj, to w jedne lato przisz�a wielko burza. Blyskawice waly�y z nieba na wszystki strony. Jedna piz�a ty� w tyn
dymb i od tego czasu zaczon poma�u schny�. Nojprzod co�ko korona usch�a, potym coroz ni�yj li�cie traciy� i dzisioj sami
widzicie jak wygl�do. Stoji boroczek i do nieba o pomsta wo�o. W nocy to kole niego dalij utopki ze strzigami i klynkanicami
ta�czom, a jaroszki im przigrywajom na flyjtach wiyrzbowych. Niydowno mi somsiadka Klara goda�a, ze jak �li w nocy ze swojim
chopym z Paruszowca, to kole dymba widzieli jaki� b�yndne ogniki lota�. Jak przi�li bli�yj, to widzieli utopkow i strzigi,
jak w glajdy grali i naoko�o dymba lotali. �lypska im tak �ostro swiyci�y, �e zda�o sie, �e to b�yndne �ogniki migajom.
Nigdy niyskorzij my tam z kamratami utopkow niy trefiyli, ani �odnych strzig, kere tam w nocy lota�y, a ju� nojbardzij w starczynych
opowiostkach.
My tam przewa�nie yno bez dziy� chodziyli, ale yno po to, �eby sie dudkom i dziy�dzio�om prziglonda�.
Roz piyknego lata, tak jak zawsze przigl�domy sie dudkom, us�yszeli my syryny wy�. Zawsze tak wy�y na Silyjzji, jak by� fligeralarm.
Dodom do pywnice, kaj my sie dycko kryli, to by my niy dolecieli. W tr�jka my zostali sami, w lesie kole dymbu. Za jako chwilka
us�yszeli my taki miarowe buczynie, a na modrym, pogodnym niebie, ujrzeli my co�ko chmura fligrow. Lecia�y bardzo wysoko i wygl�da�y
choby taki ma�e strzybne maszki, pouk�odane na modryj p�achcie. By�y to ameryka�ski bombowce, kere lecia�y �ciepny� te swoji bomby
na zak�ady chymiczne w Kyndzierzynie, kery sie wtedy nazywo� Heideberg.
Ze strachu schowali my sie w starym dymbie. Przi samyj ziymi, by�a w nim wypolono tako wielko dziubla. Synki, kerzi tam w lesie
kozy pa�li, wypolyli jom kiedy� i chowali sie do nij przed deszczym. By�o w nij tela miejsca, �e wle�li my wszyjscy do nij,
co�ko tr�jka, Stanik, Zigmont i jo, i jeszcze by styk�o dlo jednego, co tak my sie ci�li jak najg�ymbij. Za jako chwilka s�yszymy
jakis szuszczyni. Stanik, kery by� nojg�ymbij skryty, pedzio�:
- Utopek ! Na isto utopek ! S�ysza go jak nad nami w dziubli sie ruszo...!
To nas teraz dziepiyro krymfy bra�y, tu w pojszczotku utopek, Stasiek nas rziciom na dwor wycisko, a tam fligry burczom i s�ycha�
dudniyni od bombow. Zigmont piyrszy wyskoczy� z dziuble, a jo ze Stanikiym zaroz za nim. Polecieli my na zabito pod tako so�niczka
przi drodze, kero mia�a szyroko i nisko nad ziymiom swoji ga�y�zie roztopyrczone. Zda�o nom sie wtedy, ze tam nom nic sie niy
stanie. Wtedy ty� my sie kapli, co to tak szuszczy. Wszystki stromy w lesie by�y obstrojone lametom, kero durch lecia�a z nieba.
To te fligry �ciepowa�y, zeby artylerzystom szterong robi� przi obliczaniu, jak wysoko lecom. Wtedy to my pojy�cio niy mieli, po co to
�ciepujom. Zapomnieli my ty� zaroz o utopku w dymbie i bombach, kerych dudniyni s�ycha� by�o w co�kim lesie.Zaczli
my zbiyra� ta lameta, bo sie nom przido na chojinka. Bombardowanie jako� ucich�o, a my mieli pe�ne naryncza lamety. Za chwilka s�yszymy
z daleka, jak kto� nas wo�o. To moja mama ze zigmontowom nas szuka�y wylynkane. Dostali my wtedy hiby po rziciach, za to, ze my
dudom niy przi�li.
Potym sie zacz�y ciyn�ki czasy. Coroz czy�cij
ludzie godali, �e Rusy majom przi��. Coroz czy�cij my ty� s�yszeli ciyn�ki kanony strzyla�. Roz dwa potym wle�li te nasze „wyzwoliciele”.
M�ode frelki chowa�y sie po pywnicach i gymby hasiym se maza�y, �eby piyknie niy wygl�da�. Wszyjscy my musieli w pywnicach
siedzie�, bo na dworze sztyjc by�o s�ycha� wybuchy i strzylanie. Siedzieli my przi starce i �piywli „Pod Tw� obron�
...”
Jak Rusy mieli Rybnik wyzwola�, to nas ewakuowali a� do Wilczy, �li my wszyjscy piechty i niy�li ludzie rostoliczne tobo�ki na
plecach. Nikerzi ci�gli ze sobom taki ma�e w�zki, na kerych pierziny mieli i inksze przidajne rzeczy. Mama ty� nios�a na plecach
jakis tobo�, do dzisij niy wiym co w nim by�o, a starka cis�a szportlik, w kerym siedzia�a moja najm�odszo siostra.
Zazdro�ciy� �ech i wtedy, �e niy musi tak jak jo z drugom siostrom depta� kole nij. Nogi mie bola�y jak diosi, a sztyjc
my musieli drabko i��. Na Wilczy my miyszkali w jakim� chlywie i jedli my czorny konwi�niok melasom pomazany. Czasym re�
warzono, abo pra�uchy trocha szpyrkom postraszone. Wszyndzi pe�no Rusow chodziy�o, jedyn do� mi rusowa z czerwonom gwiozdkom, pod
kerom siyrp i m�otek by� namalowany.
Jak my przijechali nazod dudom, to pozna� niy sz�o niczego. Wlezymy do kuchnie, a tam idzie niebo �oglonda� bez dach. Wszyndy sie
poniewiyra�y jaki� papiory, fotografki rodzinne i garce. Wszystko by�o pucym zasute. Lecy kaj po izbach poniewiyra�y sie krauzy po
kompocie, w kerych nasmolone by�o. Klamki mosiyn�ne sie potraciy�y, a szolki, kere mia�y poz�ocane hynkle, le�a�y po k�tach
bez nich.
W piyrsze powojynne lato by�o ciep�o jak diosi. Nasz piy� dymbowy dalij sto� na swojim miejscu i zda�o mi sie, ze sie jako� asi.
Kole niego pora so�niczek bez korony sto�o, a tego mondrale niy poradziyli cylno�. Jednak co wojna niy zrobiy�a, to dziecka z Wielopola
poradzi�y doko�czy�.
Dudki jak zawsze przilecia�y z Afryki do swojigo gniozda i napewno ani niy wiedzia�y, co my tu bez
ta zima wystoli. Tak jak zawsze siedzia�y na samyj szpicy, roztopyrcza�y swoji czuby i huka�y weso�o. Synkow to tak szpanowa�o i koniecznie
chcieli sie dosta� do jejich dziuble. Chodziyli i kombinowali, jak te m�ode wybra�. Bo jak sie tu przekona�, ze �one doprowdy tak
�mierdzom, jak starsi ludzie godajom. Przeca niyroz by�o s�ycha�, jak starki swojim starzikom godajom: „ id� sie stary umyj, bo
�mierdzisz, jak dudek..” A mo�e te m�ode ni majom czubkow, abo piora majom jaki inksze ni� stare, mo�e by go sz�o w klotce
trzima�...?
Taki my�li im po �epach sztyj chodzi�y, ale dosta� sie do nich niy sz�o. Dziki go�ymbie to nieroz te starsze pacho�y wybrali z gniozda,
bo sie wyspin� sz�o do jejich gniozdow, kere na so�niczkach przewaznie mia�y. Z dudkami to niy by�o tak �aps. Wyly�� ze siedym
metrow po chrubym i go�ym pniu az do jejich dziuble, to niysz�o, cho� ju� niyroz probowali. Arkad. Kery by� �nich najstarszy,
przinios nawet jaki� klamry ziele�ne, �eby powbija� do dymba, ale te szpice sie krziwi�y, jak to pr�bowali zrobi�. Za twarde drzewo,
godo�, nic z tego niy bydzie.
Wpod �on jednak na diobelski pomy�lunek, kery wiynkszo�� tych starszych pacho�ow poprzy�a. Nazbiyrali w lesie pe�no granatow,
amunicyje rostolicznego kalibru, a le�a�o tego wszyndzie pe�no po okopach, i pouk�odali w tyj dziubli na samym dole dymbu.
Nas bajtli do takich tajymnic niy dopuszczali i sztyjc odganiali od siebie. Jednak przed nami, takimi spryciorzami nic ukry� nie
poradziyli. Dobrze my wiedzieli co sie �wiy�ci. W tyn dziy�, kiedy te starsze synki po�li do lasa w te wiadome miejsce, my ty�
po kryjomu za nimi. Jak byli przi dymbie i co� tam bajstlowali, to my co�ki czas lezeli za takom ma�om goreczkom i �widrzyli
co chwilka na nich. Widzieli my dok�adnie, jak Arkad podpoli� cindsznora i drabko potym �miatali ku urwisku. Tam sie skryli i czekali
na to, co sta� sie mia�o. Niy trwa�o d�ugo i sta�o sie. Wybuch by� piero�sko wielki ! Nas prawie, �e og�uszy�o, tymtuplym, �e
my byli do� blisko od tego miejsca. Tacy my juza� szprytni niy byli, �eby to przewidzie�. Mieli my i tak pierzi�skie szczy�ci,
�e sie �odnymu nic niy sta�o. Przeca mogli my dosta� jakim od�amkiym, bo jak sie potym okoza�o, wszystki so�niczki kole nas mia�y �wiyrze
dziury i �lady po od�amkach.
Jeszcze dzisioj mom tyn �obroz przed �oczami. Nojprzod co�ki tyn dymb choby sie do gory d�wigny� i w tym samym momyncie z �ogromnym
hukiym rozlecio� sie na drobne ograbki. Tysi�ce trzoskow i wiynkszych szczyp �latowa�o kole nas choby grad. D�ugo to z nieba
�latowa�o i my sie yno rynkami zas�oniali. Potym prziszo� ku nom taki gryz�cy i dusz�cy kurz , kery wszystko zas�oni�, ze
my sie ani niy widzieli. Jak sie to rozesz�o, to my sie samych siebie wylynkali. Pyski my mieli czorne jak kominiorze i pe�no trecin
w szkutach na �epie. Zigmont zaczon wrzeszcze� w niebog�osy, my my�leli, �e mo rynka urwano, bo trzimo� jom miyndzy kolanami.
Okoza�o sie �e sie pojsco� ze strachu, a �on zas�anio� yno te mokre galoty.
Przilecieli ku nom ci, kerzi to poszykowali. O ma�y figiel by ich szlak trefiy� jak nas ujrzeli. Wziyni nas gibko do rzyki przi
urwisku i umyli nom te ufifrane gymby. Gibko nom kozali lyga� na ziym, bo by�o ju� s�ycha� g�osy ludzi, kerzi nadlatowali ze wsi.
Piyrsi stra�acy przijechali na ko�ach, a za nimi komyndant milicje. Dycko tak by�o, jak jaki wybuch w lesie nastompiy�. Niyroz
jakigo grzibiorza w lesie na minie rozerwa�o, a czasym koza czy krowa.
Takigo jednak wybuchu downo niy by�o, �eby we wsi �okna powypada�y.
�adnie to wygl�da�o, wszyndzi pe�no szczypow le�a�o z tego dymba i pobliskich so�niczek.
Po dudkach �ladu niy by�o. Ludzie zbiyrali na kupki te porozciepowane drzewo, po kere niyskorzij z wozkami przijadom, a my
szukali tych dudkow. Mie sie uda�o zoj�� jedne pioro, taki do� wielki �agate i Stanik pedzio�, �e to jest szwong od dudka. D�ugo
�ech go na pami�tka w szuflodzie trzimo�. Jak �ech za pora lot zaczon znaczki zbiyra�, toch go wyciupo� ze Stanikiym na taki
zielony znaczek z Hitlerym.
Taki by� koniec tego starowiecznego dymba, nima ty� tego urwiska nad Kamionkom, nima ty� czystyj wody w rzyce
z pioskowom romplom na dnie. Wszystko jest wodom zalote, bo jaki siedym lot po wojnie zrobiyli tu szpera w tym miejscu. Jak my
wtedy budowali te groble z dornikow, to nom do g�owy niy przisz�o, ze kiedy� tu tak g�ymboko bydzie i p�ywa� tu bydymy na
tym zalywie. Nie wiedzio� �ech ty�, �e te urwisko nad Kamionkom i stary dymb, bydom czynsto w �nikach do mie przichodzi�y.
Korzynie z tego starego dymba napewno do dzisioj som jeszcze w tym miejscu. Ciekawe, jak g�ymboko �one si�gajom.
Bogdan Dzier�awa "Utopek"
Opowiadanie to zosta�o nagrodzone II miejscem w konkursie literackim pt:
„W mojej ma�ej ojczy�nie”, og�oszonym przez Rybnickie Centrum Kultury w Rybniku w roku 1997.
