Banknoty zast�pcze Bia�ej – 1921 r.
Zabytkowe miasto Bia�a, le��ce w powiecie prudnickim, nad rzek� o tej samej nazwie, ma ju� za sob�
wielowiekow� histori�. W dokumentach wzmiankowane jest ju� w pocz�tkach XIII wieku. W tych czasach by� to gr�d
kasztela�ski, kt�ry prawa miejskie uzyska� jednak nieco p�niej, nadaniem ksi�cia Kazimierza Opolczyka z 1311 roku.
Niemiecka nazwa Z�lz wywodzi si� z drugiej po�owy XIII wieku, z okresu intensywnej kolonizacji niemieckiej, kt�rej
patronowali piastowscy ksi���ta tej dzielnicy. Miasto dzieli�o losy innych grod�w tego regionu, gdy� historia �l�ska
potoczy�a si� odmiennym torem ni� pozosta�ej cz�ci dzisiejszej Polski, w czym zreszt� nie jest jakim� wyj�tkiem.
W czasie I wojny �wiatowej, w ca�ych �wczesnych Niemczech, pojawi�y si� masowo lokalne pieni�dze
zast�pcze, g��wnie w postaci papierowych bon�w zwanych notgeldami, cho� by�y te� emisje monetarne tego typu.
W samej Bia�ej pieni�dz magistracki w tym czasie jednak si� nie ukaza�, cho� mieszka�cy miasta
mogli zapewne sporadycznie pos�ugiwa� si� edycjami Prudnika, jako stolicy powiatu. Bezpo�rednio po wojnie sytuacja
przedstawia�a si� podobnie, jednak rok 1921 zaowocowa� wydaniem przez w�adze samorz�dowe niskonomina�owego pieni�dza
zast�pczego, chocia� wtedy nie wynika�o to akurat z potrzeb lokalnego rynku. Notgeldy, tak potrzebne w czasie wojny,
sta�y si� p�niej obiektem szeroko rozwini�tego w ca�ych Niemczech kolekcjonerstwa i w�adze lokalne dostrzeg�y w
tym mo�liwo�� pozyskania dodatkowych �rodk�w na swoje potrzeby. By�a to te� swoista reklama danej miejscowo�ci.
Na G�rnym �l�sku bardzo istotne by�y mo�liwo�ci propagandowe tego typu walor�w, co szeroko wykorzystywano w
trakcie kampanii plebiscytowej i III powstania �l�skiego.
Na terenie Bia�ej plebiscytu nie przeprowadzano, ale przecie� znacz�ca cz�� powiatu prudnickiego
stanowi�a teren plebiscytowy, kontrolowany w tym czasie przez wojska francusko-angielsko-w�oskie. Z punktu widzenia
Niemiec by�a to po prostu okupacja tego terenu, narzucona im przez zwyci�zc�w traktatem wersalskim. Pa�stwo to wi�c
wszelkimi sposobami stara�o si� wspiera� swoj� opcj�, co okaza�o si� dzia�aniem skutecznym, bo zaowocowa�o
zwyci�stwem Niemiec w tej grze.
Kieruj�c si� r�wnie� uczuciami patriotycznymi magistrat Bia�ej wyda� notgeldy, kt�re mia�y te�
w�a�nie propagandowy charakter. Za dat� emisji przyj�to umownie nast�pny dzie� po plebiscycie, czyli 21.III.1921
r.
Seria tych bon�w obj�a trzy nomina�y: 10, 25 i 50 fenig�w.
Na awersach walor�w umieszczono centralnie herb miasta oraz okre�lono nomina�, emitenta, dat� i
numeracj�. Zaznaczono tu te� tradycyjnie to, �e pieni�dz ten wa�ny b�dzie przez miesi�c po oficjalnym og�oszeniu
decyzji o jego wykupie. Formalno�ci tym samym sta�o si� zado��, cho� te banknoty zast�pcze praktycznie nie pe�ni�y
roli pieni�dza, a je�li do tego do tego dochodzi�o, to tylko w symbolicznym zakresie. Awersy tej serii r�ni� si�
tylko nomina�em i zastosowan� kolorystyk� (10 fenig�w – zielony, 25 fenig�w – czerwony, 50 fenig�w
– niebieski).
Rewersy za� przedstawiaj� panoram� miasta z charakterystycznymi po dzie� dzisiejszy wie�ami ko�cio��w,
zamku i wie�� bramn�, gdy� zabytki te obecnie te� zdobi� to ciekawe miasto. I tutaj znajdujemy napis nawi�zuj�cy
do historii miasta (podobnie jak na awersach).
Dzisiaj bony te stanowi� pami�tk� z pocz�tk�w minionego stulecia. To swoisty dokument z czas�w gdy
Bia�a by�a cz�ci� prowincji G�rny �l�sk, ustanowionej w 1919 roku i istniej�cej po kres Republiki Weimarskiej.
Bronis�aw W�troba
