Eduard August Schroeder in Teschen
na pocz�ntku XX-go stolecio
W Echo Slonska – Nr 7 Eduard A. Schroeder przedstawiou si� w roku 1919 jako
zdecydowany zwolennik powstanio samodzielnego nautralnego Pa�stwa Cieszy�skiego pod protektoratem Zjednoczonych Stan�w
P�nocnej Ameryki.
Teraz przedstawia kr�tko E.A. Schroeder’a na pocz�ntku XX-stolecio. W –
Adressen Buch der Stadt Teschen ... z roku 1906 stoi napisane:
Staatliche konzel.handelschule
Demelplatz 7
Direktor und Inhaber: Eduard August Schroeder
Nast�pnie w kilku pozycjach wymieniono prowadzone tam�e jednoroczne kursy; dla Pa� i
Dziewcz�t – miejscowych i zamiejscowych, dla m�odych M�czyzn i ekstra kurs dla Dam oraz inne kursy
nieobligatoryjne. Jest to drobny przyk�ad na szeroko zakrojono dzia�alno�� Schroedera.
W tym czasie Rynek G��wny Cieszyna – obecnie, wtedy Demelplatz Teschyn’a
nazywany tak od nazwiska zas�u�onego burmistrza w latach 1861 – 1892 (z rocznym przerw�m – 1875) –
Dr Johann Demel von Elsweher – zostaje poddany zdecydowanej modernizacji – przebudowie wraz z ca�ym miastem,
a burmistrzem jest syn wymienionego wy�ej, Leonard von Demel (do roku 1915),
Ni�ej, �wczesny widok Rynku w kierunku wschodnim.
Do miasta – nieco ponad 20 tysiyncy ludzi z ponad tysioncym �o�nierzy –
austryjok�w jad�m z Wiednia wielkie piyniondze.
Miasto jest upiynkszane np. w dwa wspaniaue dynkmale – pomniki Franza Schuberta, i
ze �niy�no – bio�ego carraryjskiego marmuru Fryderyka Schillera (1901 i 1906 r.) – artyst�w rze�biarzy
Karl’a Schwerzek i Hans’a Schwathego, wiede�czyk�w ze shlonskim rodowodym, te� wcze�niej pomnik �w.
Nepomuka na mo�cie zamkowym i wiele innych zosta�o zniszczonych p�niej przez nacjonalizm polski i komunistyczny.
Pomniki godne najwiynkszych Metropolii Europejskich! W latach 50/60 – tych zniszczono zabytkowy cmentarz przi Ko�ciele
�w. Tr�jcy a ju� podczas „Wojny Jaruzelskiego na pocz�tku lat 80-tych XX wieku drugi zabytkowy cmentarz przy
Ko�ciele �w. Jerzego. Teraz nikt w mie�cie nie mo�e powiedzie� kaj jest mogi�a E.A. Schroedera czy np. zas�u�onego
dla miasta ks. Szersznika i dziesi�tek innych. Ludzie Jaruzelskiego zadbali jednak by gr�b ( Anna i Andreas Zawadzkich
jako kojarz�cy si� z Aleksandrem Zaw. na �l�sku, pozostawi� nienaruszonym, przy ko�ciele �w. Jerzego). Tak to
chmura ko�tu�stwa Londzino-Gra�y�sko-Jaruzelskiego skutecznie hamuje niestety zdrowe pr�dy europejskiej odnowy. O
galicyjskim ko�tu�stwie w Cieszynie m�wi� ju� w 1938 roku poeta polski Julian Przybo�, gdy pr�bowa� si� tam
zadomowi� ale w tym�e roku Cieszyn jednak opu�ci�. Jest mi przykro o tym pisa�, bo tam�e w Cieszynie zdoby�em
jednak matur� w roku 1958 i mog�o si� wydawa�, �e nast�puje pewien prze�om my�lowy zwi�zany z poszanowanie
dorobku kulturowego pokole�.
Tak si� jednak nie sta�o a nacjonalizmy maj� si� dobrze, niestety.
Wracaj�c jednak do Schrodera – w tym czasie zamieszkuje familijn� kamienic� (fam.
od 1653 roku) i dopiyro p�niej – w roku 1911 przebuduje j� podnosz�c o dwa pi�tra. W roku nastympnym i hotel
„Brunatny Jele�” czeko podobny zabieg. Od tego czasu do dzisio te budynki i budynek poczty wyra�nie
dominuj� w Rynku. Jakby nie dor�wuje im nawet Ratusz.
Schroeder jest bardzo pilnym obserwatorem �ycia, kt�re szeroko p�ynie pod oknami
kamienicy.
Wielkie piyniondze (by�o wy�ej) potrzebuj�m uj�cia. W samym Rynku w tym czasie jest
osiym restauracji i kaffejek. Ruch budowlany w mie�cie jest tak wielki, �e idzie go chyba por�wna� np. z budow�
Nowych Tych(�w) – 50 lat p�niej. Naprzeciwko okien mo Schroeder post�j doro�ek a dwa razy w tydniu jeszcze
torg. Schroeder poza tym jest wyjontkowo aktywny – prowadzi np. akcjo popularyzowania zarybienia Olzy w ca�ym jej
biegu, od lat propagowa� te� nowoczesne sposoby gospodarowania, by� te� jednym z organizator�w turystyki
beskidzkiej. Zarajestrowanych jest te� w mie�cie na 1900 rok 85 zwi�zk�w i stowarzysze�, w nast�pnej dekadzie ilo��
ich ulegnie podwojeniu!
Nietrudno by�o Mu wi�c dostrzec problem alkoholizmu i jako zjawisko spo�eczne pr�bowa�
go okre�li�, bada� i szuka� sposob�w jego ograniczenia. W broszurce kiero dedykuje przyjacio�om i protektorom, w
tym Kronprintzowi (nast�pcy tronu) Rudolfowi von Osterreich – przyjacio�om wymienionym z Nazwiska – w
Berlinie, Pary�u, Helsingfors, Gottingen, Gorz – na kilkunastu stronicach zatytu�owanych jak ni�ej
przedstawiono:
E.A. Schoeder w
naukowych rozrachunku przedstawia historyczne od Starego poprzez Nowy Testament – z wyliczeniem werset�w!
uwarunkowania dotycz�ce zjawiska, wywodz�ce si� od Natury z jego gospodarcz� – ekonomicznymi nast�pstwami,
konsumpcyjno – kulturowe i te� odurzaj�ce u�ycie, jest odwo�anie si� do nauki Darwina. Alkoholizm w szkole
– co robi� nauczyciel z problemem alkoholizmu u m�odych?, a co lekarze? Ko�ci�?, W�adza lokalna?, Pa�stwo
– Osterrieich? Choroby alkoholowe – z obci��eniem dziedzicznym? Pytania i propozycje.
Ni�ej charakterystyczny obrazek na poczt�wce z tego okresu, oraz kilka stronic orygina�u broszurki
E.A. Schroedera z fotokopii.
Broszura zas�uguje na przet�umaczenie (na j�zyk polski) i uzupe�nienie o do�wiadczenie ca�ego
XX-ego wieku!. Liczb� trwale uzale�nionych od alkoholu w Czechach i Polsce ocenia si� obecnie odpowiednio na oko�o 1
i 5 mln os�b.
Jeszcze kilka zda� jakby epilogu:
Schroeder swoj� rozprawk� wpisuje si� w rozwa�ania pr�buj�ce ogranicza� negatywne
skutki nadu�ycia alkoholi. Z perspektywy wida�, �e dzia�ania te nie zawsze – chocia�by ameryka�ska
prohibicja (1916) 1920 – 1933 zdaj� egzamin. „S�abo��” ludzka – organizacja ca�ych spo�ecze�stwa
kierowanych przez niekompetentne rz�dy, kt�re w sprzeda�y alkoholu cz�sto widz� wa�n� pozycj� prymitywnie
ustalanych kolejnych bud�et�w pa�stwa, nie dostrzegaj� koszt�w tragicznych nast�pstw nadu�yciu alkoholu w
rodzinach czy np. w komunikacji – ruchu samochodowym.
W broszurce Schroedera (wyd. 1907 r.) komunikacja mechaniczna w�a�ciwie nieistnia�a -
nawet tramwaj do Teschyna wprowadzono przed okna Schroedera dopiero – ju�, w roku 1911 a koniki u doro�ek to
raczej alkoholu nie u�ywa�y, za to zachowania ludzkie zwi�zane z tym�e trunkiem potrafi� by� zupe�nie
nieprzewidywalne.
A czy problem alkoholizmu w Cieszynie istnieje wsp�cze�nie? – niech odpowiedz�
sami Cieszynianie.
P. S. Moje pytanie.
Dlaczego Schroedera nadal si� bojkotuje �ladem nacjonalistycznej Gwiazdki Cieszy�skiej
a w „Uniwersytecie �l�skim” nie powsta�a nawet jedna praca magisterska, nie m�wi�c ju� o
doktorskich na temat dzia�alno�ci i dokona� Eduarda Augusta Schrodera?
W nast�pnym odcinku m.in.
E.A. Schroeder – Die Politische Okonomie – Verlag Stuttgart 1885