�o�nierze wojen napoleo�skich
Po wyga�ni�ciu Rewolucji Francuskiej cesarz Napoleon rozpocz�� proces si�owego
jednoczenia Europy. W 1805 roku pod Austerlitz rozbi� doszcz�tnie armi� austriacko - rosyjsk�, a w zawartym pokoju
wymusi� zrzeczenie si� przez cesarzy austriackich tytu�u Cesarzy Rzymskich oraz rozwi�za� �wi�te Cesarstwo
Rzymskie Narod�w Niemieckich, istniej�ce od X wieku. Rok p�niej pod Jen� dosz�o do kompletnego rozbicia r�wnie�
armii pruskiej. Kr�l pruski zgodzi� si� na uzale�nienie polityczne swego kraju od Francji oraz na stacjonowanie w
Prusach wojsk francuskich. Europa powoli uznawa�a zwierzchno�� Napoleona.
Sytuacja odmieni�a si� w 1811 roku. Stacjonuj�ce na �l�sku wojska francuskie
zablokowa�y handel. W g�rno�l�skich hutach wzros�y zapasy �elaza, kt�rego nie by�o gdzie sprzeda�. Prowadzi�o
to do bezrobocia i g�odu. Nastroje antyfrancuskie pog��bi�y si� jeszcze po przemarszu wielkiej armii w 1812 w
drodze na Moskw�, kt�ra za pomoc� kontrybucji i gwa�t�w w sojuszniczym kraju prowadzi�a w�asne zaopatrzenie. Na
wie�� o przegranej Napoleona pod Moskw� zmieni�a si� tak�e sytuacja u dotychczasowego sojusznika. Na �l�sku
rozpocz�to tworzenie nowej armii pruskiej, tym razem na podstawie ustawy o powszechnej s�u�bie wojskowej z 1811. Odwr�t
wojsk napoleo�skich z pod Moskwy zako�czy� si� przegran� w bitwie pod Lipskiem 18 X 1813 roku.
Nic zatem dziwnego, �e dla Prus rok 1813 by� rokiem szczeg�lnym, w kt�rym dosz�o do
znacz�cych reform pa�stwa i zrzucenia zale�no�ci od Francji, a data bitwy pod Lipskiem by�a �wi�tem pa�stwowym,
obok urodzin kr�la.
Nie wszyscy powr�cili z tych wojen. Z naszego powiatu zgin�li w walce, lub zmarli na
wskutek odniesionych ran nast�puj�cy �o�nierze: z Babienicy: Bartholom�us Badura (16.10.1813 Lipsk), Martin
Dubiel (szpital we Wroc�awiu), Simon Dubiel (szpital), Jakob Maichrzik (Erfurt), Jakob Maruszczyk (+1817), Jakob
Matuzik (Marburg), Lorenz Matuzik (+1818) i Franz Wozignoj (szpital); z Boronowa: Franz Broll, Chrostoph Machon,
Ignaz Poks i Karl Prozek; z D�bowej G�ry: Michael Hernik i Caspar Skrzipczyk; z Dobrodzienia: Thomas
Giesa (Lipsk); z Hadry: Gottlob Jedzinski (+30.03.1867); z Kalet: Franz Urzysicok; z Kamienicy:
Eisermann (+1817), Woitek Gawel (+1816), Valentin Hora (+1830), Joseph Jarczynski (+1833), Paul Jartzynski (Erfurt),
Michael Jarzombek, Valentin Jendryzik, Andreas Kadlubek (+1833), Vinzenz Logiewa (szpital), Michal Woizyk (Drezno) i
Philipp Zowodni (Erfurt); z Kuczowa: Blasius Marusczyk; z Lubli�ca: porucznik Franz von Blacha, Johann
Polotzek, Karl R�sler (+10.09.1952) - odznaczony krzy�em �elaznym, Lorenz Sock, Paul Schliwa i Jakob Warwa�; z Lubszy:
Valentin Matusik (+2.05.1813 Gro� G�rschen), Franz Opuchlik (szpital), Matthias Powroznik (+1826) i Matthias Szapa
(+1830); z Molnej: Karl Wilhelm Fordan - odznaczony krzy�em �elaznym; z Pawonkowa: Johann Bottor,
Mathias Czichon, Blasius Czuday, Peter Gosgornik, Andreas Loesch, Kaspar Scheffczik, Kaspar Wichary, Joseph Wipler i
Matth�us Wonczik; z Piasku: Freidrich Elsner (Erfurt), Friedrich Lindel i podoficer Friedrich Winkler (szpital);
z Psar: Bartholom�us Biegaj (Erfurt), Martin Biegaj (szpital), Sebastian Jurczyk (Erfurt), Johann Luszczyk
(+1832), Matthias Plona (+1837), Johann Przyrowski (Erfurt) i Johann Rogotz (Erfurt); z Rusinowic: Bernhard
Danisch; z Sadowia: Adam Bischock, Franz Broll, Martin Broll, Ignatz Focks, Joseph Foks, Johann Gagulla, Jura
Gawenda, Woiteg Gawenda, porucznik Greinert, Urban Kowalsky, Joseph Ligon, Franz Logiewa, Wenzel Mazur, Jacob Mikaschek,
Wawrzin Ordon, Carl Proczek, Sandrowitzky, Franz Scheffler, major Ferdinand von Schill, Casper Skrzipzek, Andreas
Stachura, Johan Stolisch, Anton Wiatrek i Balzer Winkler; z Wierzbia: Gottlieb Cierpka (+21.03.1868); z Wo�nik:
Albert Bazan (szpital), Andreas Broll, Franz Budzinski, Gregor Bulka, Andreas Cwielong, Philipp Dlugos, Stephan Gwozdzik
(Tarnowskie G�ry), Johann Hock, Blasius Janus, Anton Jarzombek, Simon Jarzombek, Peter Kidawa, Valentin Knoppik,
Gottlieb Krall (+1866), Kasimir Maxis, Philip Maxisch, Matth�us Maxys, Matth�us Muschik, Jakob Nawrothek, Johann
Nawrothek, Joseph Nawrothek, Franz Neumann, Valentin Neumann, Andreas Nowak, Bartholom�us Ordon (Tarnowskie G�ry),
Michael Ordon, Philipp Ordon, Lukas Paliga, Bartholom�us Pietzona (Tarnowskie G�ry), Gregor Pichula, Anton Peudola,
Plitzko (+1890), Valentin Rupik, Joseph Rzepka, Valentin Schi�ler (Bautzen), Matth�us Schiwek, Peter Schiwek (Lipsk),
Jurek Schreter, Johann Slotta, Franz Skopp, Johann Skopp, Anton Sosnitza, Macei Ulfig, Joseph Wengier, Matth�us
Wieczorek i Stephan Wylezalek.
Ci, kt�rzy powr�cili z wojny nie zostali pozostawieni sami sobie. W 1853 roku, a wi�c
w 40 rocznic� bitwy pod Lipskiem, dla najbardziej zas�u�onych Kr�l Pruski przyzna� nagrody 10 talarowe. (Dla por�wnania:
cena chleba = 2 grosze (1/15 talara), a cena ma�ego domku w Wo�nikach oko�o 100 talar�w.) Nagrody te otrzymali:
Mathus Kopitzara z Dobrodzienia, Valentin Jasznowski i Bartek Matziol z Gos�awic, Matusz Nowok z Gwo�dzian,
Blasius Prudlo z Je�owej, Batholomeus Gawel z Kamienicy, Paul Dziuk z Kosz�cina, Johann Feuer z
Ligoty Dobrodzie�skiej, Joseph Kramer z Molnej, Franz Parys ze Strzebinia, Ludwig Kukowka z Wierzbia
oraz Andreas Schefczyk i Albert Wengierek z Wo�nik.
Dnia 15 pa�dziernika tego roku, w dniu urodzin kr�la, ksi��� Adolf zu Hohenlohe -
Ingelfingen z Kosz�cina urz�dzi� spotkanie weteran�w wojny, na kt�re zaprosi� ponad 150 by�ych �o�nierzy z ca�ego
powiatu. Spotkanie to odby�o si� w zameczku my�liwskim w Kosz�cinie na koszt ksi�cia, a ka�demu z obecnych wr�czono
dodatkowo po 10 talar�w z kasy Regencji Opolskiej. Na spotkanie to zaproszeni zostali: Lorenz Matuszik, David
Schweitzer i Mathus Winkler z Babienicy; Woitek Prudlo z Bobrowa; Carl Kaminski z Bogda�y; Gregor
Bambinek, Simon Broll, Jakob Duras i Joseph Kopiciok z Bru�ka; Jacob Czudai i Franz Rottau z Bzinicy;
Johann Jmach z Chwostka; Bartholom�us Froin i Woitek Kochanowski z Ciasnej; Joseph Rottau z Cieszowej;
Jgnatz Golombek i Joseph Polk z D�bowej G�ry; Iohann Iacubek i Iacob Scholz z Dobrodzienia; Johann Pox i
Andreas Seraphin z Droniowic; Johann Ogiewa z Drutarni; Gabriel Dylka i Jacob Kutzera z Dzielnej;
Peter Drapatz, Peter Kandzia i Peter Winkler z Glinicy; Anton Kucharski i Franz Prudlo z G��wczyc;
Andreas Nowak z Gwo�dzian; Franz Schieronski z Hadry; Andreas Bienek z Harbu�towic; Anton
Polloczek i Johann Schikora z Jawornicy; Johann Bloch, Balcer Krafczyk, Franz Mrozek, Michael Mrozek, Johann
Nowak i Mathus Respondek z Je�owej; Johann Burzik z Kaliny; Woitek Gawel, Mathaus Lagiewa i Lorenz Woisch
z Kamienicy; Woitek Widera z Klekotnej; Lucas Chmiel, Andreas Dubiel, Anton Pawelczyk, Andreas Pyka i
Mathus Syguda z Kochcic; Johann Dramski, Thomas Ianetzek, Mathus Imach, Thomas Irrek, Leopold Lebek, Jacob Mlynek,
Johann Odoy, Franz Pielloth i Carl Stachura z Kosz�cina; Anton Koza, Anton Pluta, Franz Pluta i Jgnatz Pluta z Ko�mider;
Balcer Sappa z Kuczowa; Johann Pach z Ligoty Dobrodzie�skiej; Johann Skatulla z Ligoty Wo�nickiej;
Mathias Fr�hlich z Lisowa; Martin Schneila i Christek Skaletz z Lisowic; Johann Lukossek, Lorenz Lukossek,
Adam Mathussek, Paul Seraphin i Gregor Zollka z Lubecka; Iacob Gryga i Woitek Respondek ze Zwozu; Heinrich
Herrmann Ioseph Gernoth, Mathias Ianischowski, Franz Kopitto, Jgnatz Muschallik, Thomas Schendera i Franz Theil z Lubli�ca;
Matheus Froch, Johann Philippczyk i Simon Philippczyk z Lubszy; Woitek Thomalla z �agiewnik Wielkich;
Woitek Aniol i Gabriel Kopitto z �agiewnik Ma�ych; Franz Slotta z �an�w; Urban Mnich i Christian Nier
z Makowczyc; Blasius Ioschonek i Anton Schramm z Molnej; Franz Glenz i Franz Kieroth z Panosz�w;
Blazek Piofczyk,Michael Piofczyk, Christian Swoboda, Bartek Wichary i Franz Wieczorek z Pawonkowa; Johann Graff,
Peter Lepich i Jendra Pultzer z Piasku; Jacob Biela z Piotrowic; Bartek Kosa, Johann Nieslony, Johann Pach
i Andreas Skiba z Pluder; Anton Hoinca z Psar; Carl Gratza z R�dzin; Ioseph Gansinez i Georg
Widerra z Rusinowic; Johann Mollenda, Peter Mothyl i Iohann Widerra z Sadowia; Mathus Michallik z Sierakowa;
Iendra Bonk, Johann Kandora, Mathus Kandora i Bernhard Sokalla ze Skrzyd�owic; Franz Biela i Blazek Soika z Solarni;
Joseph Bulla, Nicolaus Koczyba, Franz Ligon, Franz Maniura i Georg Smolla ze Strzebinia; Jacob Iendrusch, Martin
Kaziur i Anton Schafarczyk ze Szemrowic; Fabian Kutina z W�dziny; Iohann Hock, Blazek Ianus, Iohann
Nawrottek, Paul Ruppick, Thomas Schroetter, Johann Slotta, Mathias Ulfig i Stephan Wylezalek z Wo�nik; Andreas
Chmielorz z Zamku Lublinieckiego; Stanislaus Drinda ze Zborowskiego oraz Andreas Broll, Valentin Ruppich i
Paul Ruppich z Zielonej.
Nast�pn� wielk� akcj� w celu upami�tnienia �o�nierzy walcz�cych o wyzwolenie
Prus z pod napoleo�skiego jarzma podj�to w 1913 roku. Wtedy na terenie ca�ego powiatu w ko�cio�ach i magistratach
odnowiono tablice z nazwiskami poleg�ych �o�nierzy. Tablice takie wisia�y: w Ratuszu w Wo�nikach (2), w ko�ciele
parafialnym w Lubszy (3) i w ko�ciele ewangelickim w Piasku (1), w ko�ciele parafialnym w Boronowie (1), w ko�ciele
parafialnym w Sadowiu (1), w ko�ciele parafialnym w Molnej (1), w ko�ciele parafialnym w Lubli�cu (1), w ko�ciele
ewangelickim w Lubli�cu (1), w ko�ciele parafialnym w Pawonkowie (1) oraz do 1846 w ko�ciele parafialnym w
Dobrodzieniu (1). Na ka�dej z tych drewnianych tablic widnia� krzy� �elazny (najwy�sze pruskie odznaczenie wojskowe)
oraz napis w j�zyku niemieckim: "Polegli za Kr�la i Ojczyzn� w Wielkiej Wojnie w latach 1813, 1814, 1815".
Po podziale G�rnego �l�ska pomi�dzy Polsk� i Niemcy w 1922 zacz�to usuwa� �lady
pruskiej historii tej ziemi, a proces ten nasili� si� szczeg�lnie po 1945 roku. Do dnia dzisiejszego zachowa�a si�
tylko jedna tablica w ko�ciele ewangelickim w Piasku, gdzie by�a dobrze ukryta i dopiero podczas remontu generalnego
ujrza�a ponownie �wiat�o dzienne. Obecnie jest to najprawdopodobniej jedyna tablica tego typu na G�rnym �l�sku i w
2002 roku staraniem W�adz Samorz�dowych Wo�nik oraz Zarz�du Ruchu Autonomii �l�ska zosta�a wpisana do Rejestru
Miejsc Pami�ci Wojew�dztwa �l�skiego.
Piotr Kalinowski
Opracowano na podstawie:
Der Kreis Lublinitz in der gro�en Zeit vor 100 Jahre, w: Der Landbode, Lublinitzer Kreiskalender 1914,
Kattowitz OS 1913
Lublinitzer Kreisblatt rok 1853
Katolik rok 1890