« IMPRESSUM

KONTAKT

post@EchoSlonska.com

Fyrcok za briftryjgra

(Z ksion�ki Rudolfa Pacioka
 kontynuacjo z poprzednigo numeru)

Roz tez w 1943 roku - jak jeszcze w Libomi byli Njymce - somsiad od Fyrcoka pieronym go prosiy�, �eby poszo� za niego do szko�y, bo rechtor co uczy jego synka kozo� przij�� zarozki do kancleryje ojcowi, matce abo opiekunowi. To �ech se pomyslo� - pado� somsiod do Fyrcoka - ty by� se tam lepszy dogodo�, bo umisz lepszy goda� po njymiecku.

Fyrcok nie do� se prosi� i poszo�.

- To se mo nigdy nie powt�rzi� - pado� rechtor. - Chyciy�ech ucznia, co na pauzie godo� po polsku. Na kartce mom napisane s�owa tego ucznia. - Rechtor zmjyniy� se brele na inksze i zaczon sk�oda� niby te polski s�owa. - "Ja, to�ech go hibny� fyjderkastlom w �epetyna, bo mi zebro� pistula na placpatrony i pado�, �e jak chca se postrzyla�, to moga ze szlojdra, abo z biksy z karbidym". . .

Za dwie rzeczy mio� tym rechtor do ucznia i jego rodzic�w abo opiekun�w pretensyjo. Pjyrsze za to, �e godo w szkole po polsku, a drugi - �e hibny� kamrata fyjderkastlom.

- Przeca to som njymiecki s�owa - pado� Fyrcok. - Hibny�, znaczy po njymiecku "Hiebe", a po polsku to by se musia�o nazywa�, "uderzy�". Tu nie widza �odnego podobjy�stwa - t�umaczyl Fyrcok. - Abo ta fyjderkastla. Po njymiecku "Federkasten", a po polsku musia�o by se powiedzie� "pi�rnik". Pistola to przeca "Pistole". Placpatrony pisze se po njymiecku "Platzpatronen". Po polsku trza by powiedzie�: naboje do korkowca. Abo tyn szlojder. Pisze se po niymiecku "Schleuder". To samo po polsku nazywo se "proca". Przeca to czysto njymiecki s�owo. Biksa tez pochodzi od njymieckij "B�chse". Po polsku "puszka".

- W takim razie jest to spolszczani naszego niymieckigo jynzyka - pado� rechtor. -To te� je zabronione.

- Dok�adnie tak samo godali Poloki, �e to za�miecani niymieckimi s�owami polskigo jynzyka. Ale momy trzeci wyj�ci - pado� Fyrcok.

- Jaki? - ciekawy byl rechtor.

- Da� dzieciom spok�j i niech se godajom po �lonsku.

- Ni ma �lonskigo jynzyka.

- To za co uczy� od somsioda dosto� sztrofa i mio� sto razy napisa� "Wer polnisch spricht ist ein Pole und unser Feind"? On nie godo� po polsku. Nigdy Poloki by tej godki nie uznali za swoja.

Rechtor podropo� se jyny po gowie, zmiyniy� mocniejsze brele na s�absze i pado: - Godani po �lonsku te� je w njymieckij szkole zabronione.

No, i momy terozki ta nowo Polsko, co jom ze wschodu Rusy prziniys�y. My�leli my, �e bydzie dlo naszej �lonskij mowy wyrozumialszo, ale - kaj tam jeszcze gorszo, bo nawet �pjywa� zabroniajom.

Kiedy� Fyrcok w rozmowie przi piwie z kierownikym szko�y, ale z Krzizkowic, pado� tak: - W tej naszej �lonskij mowie jest jaki� DUCH, kiery se krynci wele literki "o". I jeszcze krynci se tyn DUCH wele czego�, czego napisa� nie idzie, bo to trza umie� wys�ysze�. Co by se sta�o, jakby te uczone ch�opy od godanio uznali nasza godka za jynzyk i powiedzieli "trza w takim razie opracowa� pisownia, gramatyka i niech ko�dy pieron, co na �lonsk przijedzie, nie ga�bi nas za nasze godani, nie obrzidzo dzieciom w szko�ach �ywota, nie pluje, a niech se uczy �lonskij mowy"'? To by by�o sprawiedliwie i tak, jak je kaj indziyj w Europie. Przeca coroz g�o�nij robi se wele has�a "bli�ej Europy", "do Europy".

My byli dycki na realizowani takigo has�a gotowi. Jyny ci, co go g�oszom - ni.

My jyny dycki musieli dowa� na wszyjstko pozor. Na s�owa, na ludzi, przi kierych te� trza by�o wiedzie�, co powiedzie�.

Fyrcokowe synki, jak prziszli nazod z wojny, to te� d�ugo musieli se dopasowywa� do tego nowego. Jedyn s�u�y� u Andersa, drugi te� walczy� pod Monte Casino, trzeci by� u �wiyrczewskigo Jak tyn jedyn za g�o�no przi piwie wychwolo� Andersa, to go na dwaj�cia dni do heresztu zawrzyli. Tyn drugi, co by� u �wiyrczewskigo, mio� krzi� walecznych i poszo� broni� brata. Pu�ciyli go, ale tyn z krzi�ym walecznych musio� se na pi�mie zobowionza�, �e nauczy brata, kierego gynera�a nole�y chwoli�, a kierego gani�.

Trza przizna�, �e nikierym - bo wiynkszo�� mia�a wszystko w rzici - festy w �epetynach poprzestawjali. Fyrcoka te� to kiedy� chyciy�o i pado�: - Musza se wreszcie przekona�, co terozki je na wiyrchu, a co na dole?

Na wielkim arkuszu, co se bristol nazywo�, ponaklejo� Fyrcok co jyny mio� pod rynkom. Schulzeugnis z 8-mej klasy, bo trza wiedzie�, �e ju� sto lot tymu Njymce uczyli w o�miolatkach. Zarozki wele tego prziklejy� ksion�eczka wojskowo ze sztymplym co mio� polskigo or�a z koronom na g�owie, potym by�y roztoma�te papiory, kaj bylo napisane te rychtyk nazwisko Fyrcoka, bo Fyrcok to by�o jyny taki drugi nazwisko, co mu kumple prziklejyli. Roz, jak na poczta dosto� se nowy listonosz, to dwa dni szuko� po Libomi Adamczyka, bo nie wiedziol, �e to o Fyrcoka chodzi. Na grubie to prawie ko�dy mio� swoji przezwisko. �odyn se za to nie obraziy�, chyba, �e nie je stond.

Ale pos�uchejcie dalij, co jeszcze by�o na tym arkuszu. Kole tej ksion�eczki wojskowej byl Wehrpass, te� ksion�eczka wojskowo, ale njymiecko. Tam mio� napisane: Kriegsunf�hig, Ersatzreserve II. To mia�o znaczy�, �e do wojska je niezdolny a bydzie zdolny dziepjyrko jak ju� wszyjstkich m�odziok�w pozabijajom. W pojszczotku na tym arkuszu bristolu prziklejy� pora fotek z powstanio, ze szko�y njymieckij, z ch�ru ko�cielnego z polskom tabulkom, co na nij by�o napisane "Ch�r Lutnia". By�y te� fotki z gruby, z Rybnika, kaj faro� po�wjynco� tankietka, co to jom bergmony z Anny dlo amije zafundowa�y. Na dole jeszcze poprzipino� roztoma�te krzi�e, mydale, ordery od synk�w z wojny. Polski, Ruski, Angielski, Nimiecki. Wszyjstko do kupy pomjyszane.

Na samym wjyrchu tego arkusza by�o napisane wielkimi literami: CO Z TEGO MOM SE POWIESI� W HAJ�LU?

Tyn eksperimynt kosztowo� Fyrcoka p� roku wjynziynio. Za dwie rzeczy go posadziyli. Pjyrszo rzecz - to o�miyszani w�adzy, bo on tyn arkusz bristolu wsadziy� za szk�o do gabloty, co wisia�a przed urzyndym gminnym. Drugo rzecz, co mu zaszkodziy�a, to tyn ruski krzi�, co nie powiniyn se znej�� kole tych nadanych w Anglii i Njymcach.

Te p� roku Fyrcok nazywo� uniwerzytetym, bo siedzio� tam z mondrymi ludziami. Jak prziszo� dudom, to ju� by� taki wyszkolony, �e trza by�o by� conejmyni sztyry razy mondrzejszym od niego, �eby mu prziszy� �atka.

Fyrcok nie nole�o� do tych, co to radzi gardzom ludziami. �odnymu nie pszajom, o ko�dym godajom �le, a eli ju� co� dobrego to jyny to, �e pieron by� glupi, bo...

G�upotom Fyrcok nazywo� ko�do zaprzepaszczono szansa. Nie wiym, czy czyto� Szwejka? Eli ni, to szkoda. Szkoda, �e nie zno� go Haszek. Umio� by o nim napisa� tak, jak na to zas�ugowo�. Mio�by o czym.

Na przik�od, roz uza� mio� kryto marka. Pjyrszy przipadek po wojnie. Na kartce, co ta marka przikrywa�a, sto�o: Zg�osi� sie w kom�rce PPR.

Fyrcok przeblyk se w warzicie w stare szmaty, co w nich robi i przed zjazdym pod ziymia poszo� do tego biurowca, kaj majom ta jejich kom�rka PPR.

- Otwiyrom d�wjyrze - opowiado� Fyrcok - zaglondom do pojstrzodka i co widza? Gardiny w oknach, diwany, polstrowane zesle, wybjylone �ciany z obrozkami i or�ym. Sztyrech klasyk�w z portret�w zaglondo mi w oczy, a niejbardzij Stalin. Marks, Engels i Lynin wyglondali na bardzij wypocznytych i nie takich z�ych. No to jo im padom: a wy pierony zaklynte za b�ozna mie mocie? To mo by� kom�rka? Joch se oblyk jak do mojij kom�rki, kaj mom wongel, koszyki na kartofle, stare ko�o, kotucz, kara, miechy. Jo jyny mom tako kom�rka. Wy�cie mi napisali "zg�osi� sie do kom�rki PPR" toch se pado�, ja, te� trza se oblyc, bo tam bydom mieli dlo mnie jako robota. Na drugi roz nie robcie mnie za b�ozna, bo swoi lata mom. Jeszczech se trocha pobronczy� pod nosym i zawrzy�ech d�wjyrze od strony siyni.

Jeszcze trocha nieskorzi opowiado� Richu�, a Jorgu� mu pomogo�, jak to Fyrcoka wys�ali z gruby na wczasy. �lonzoki bierom przewa�nie urlopy na �niwa, �eby se przi cha�upie porobi�. A tu, wysy�ajom Fyrcoka na urlop do Ko�obrzegu. Nie chcio� tego skierowanio, ale jak go uza� zawolali do tej kom�rki partyjnej, to nie bardzo chcio� goda� jak go ustawiali, ale skierowani wzion.

Fyrcoczka chodziy�a do roztoma�tych ludzi we wsi i u faro�a by�a, �eby z ch�opym pogodali i te wczasy wybjyli mu z g�owy. Kaj jo tam byda na stare lata po �wiecie je�dzi� Trza mi to? - narzyka�a.

Nie pomog�y lamynty Fyrcoczki ani rady somsiadek, �e to niby jyny rajmatyka z tego morza prziwiezom. Fyrcok kozo� se babie spakowa�, synkom zarzondziy�, �eby wachowali cha�upy, futrowali wieprzka, koza, kr�liki, kury, kota i psa. Pojechali.

Nie by�o ich prawie trzi tydnie. Jak przijechali nazod, to Fyrcoczka chwoly�a se, �e by�o tam jak w niebie. Wszyjstko dali na st� i naczynio pozmywali po obiedzie. Nic nie kozali robi� i to bylo niejgorsze. A� grzych wylegowa� se na tapczanie do �smej.

- Ale, na drugi roz ju� se namowi� nie dom skyrsz ludzi. Wjyncy tam by�o goroli jak �lonzok�w. Na nas godali hanysy. Ni mieli nas radzi, a jyny traktowali nas jakbymy byli z cyrku. Piyrwyj nas zaproszali na taki roztoma�te podwieczorki zapoznawcze, a jak my prziszli, to se jyny snas �mioli. Nic bych nie pada�a, �eby to �mioli se snas lepsi, ale te chadziaje to taki pieronowe flejtuchy. Namarasi, nie posprzonto za sobom, nic ni majom pouk�odane, dycki wszyjstkiego szukajom. Piere, to woda wyleje przez okno, bigluje, to zielozko zostawi w�onczone. I tacy se jyny niejbardzij snas �mioli.

- Niejbardzij te pierzi�ski motyki �mio�y se z moich kiecek, �e to niby, jak se jedzie na wczasy, to trza se oblyc po pa�sku. Joch tam by�a tak oblyczono jak w doma w niedziela do ko�cio�a. Nawet na beztydziy� �ech se nie przeblyka�a i chodziy�ach jak w niedziela. Te paniczki jeszcze se sy mnie �mio�y.

- Tako jedna wielko paniczka sztycha�a mnie bez przerwy, �e jak se mo obleczone tela kiecek, to pod spodkym musi by� mocka b�ech�w i inkszych insekt�w. Wtedy chyciy�y mnie nerwy, bo przi ludziach mi to pada�a. No toch jom chyciy�a za rzi�, d�wigny�ach jeji kiecka i wrzasny�ach tak, �e w drugim domie wczasowym by�o s�ycha�: "obezd�ijcie se ta paniczka od spodku. Na wjyrchu fajno jak kwiotek, od wonide� a� krynci w nosie, ale koszula to ze dwa tydnie nie widzia�a myd�a. A terozki se moi kiecki obezd�ijcie!" - i d�wiga�ach po porzondku coch miala na sobie i pokazowa�ach wszyjstkim, jak to by�o wyszkrobione, bio�e jak �niyg i wybiglowane.

- Od tego czasu toch do ko�ca mia�a spok�j. Te herne paniczki mija�y mnie jak zaraza.

Jednego razu Richu� mio� na nosie ciymne bryle. Nigdy tego nie nosiy�, nawet jak �wjyciy�o s�o�ce. Co je? Co� se musia�o sta�. No i sta�o se.

Werbusy z Anny chodzom ca�ymi kupami. Nikiedy po o�yroku co� ryczom na jedna nuta i dycki tako samo �pjywka. Fa�szujom, �e a� uszy puchnom. Jak ju� werbusy wlezom co�kom bandom do gospody, to niejmondrzej by�oby, �eby miejscowe synki przesz�y kaj indziyj. Wtedy by�o prawie tych miejscowych wjyncyj, bo Richu� mio� urodziny i obsztelowo� dlo ko�dego po secie i piwie. Werbusy koza�y se miejscowym wyniy��, bo sto��w by�o dlo nich za ma�o. Miejscowi zarozki se nie wyniy�li i dosz�o do haje. Richu� dosto� po gymbie, �e a� by� spuchnyty i oczy mio� modre. Przez to te bryle od s�o�ca, cho� s�o�ca nie by�o. Jak przijecha�a milicyjo, to zebrali miejscowych na posterunek, a werbusom kozali se rozyn�� do hoteli.

Fyrcoka te� roz werbusy zastawiyli jak szo� z mitagszychty ku cha�upie. Wiedzio�, �e bydzie �nim �le, ale zimnej krwi nie straciy�. Wyciongny� z tasze ta swoja tromba stra�acko, bo kryka, taszynlampa i ta tromba, to dycki mio� przi sobie. Zatrombiy� tak glo�no, �e nieboszczyka by sz�o obudzi�. Werbusy nie bardzo wiedzia�y, co to mo znaczy�. Zwyczajnie pog�upieli, bo tak se jeszcze �odyn przed njymi nie broniy�.

Taki jedyn z rady zak�adowej, co to pasowo� mi do tego typu wdziyncznych, jaki nole�o� se Rusom, pado� kiedy� na jakim� zebraniu za�ogi, �e nole�y se integrowa�.

Jak werbusy umiom se z miejscowymi integrowa� na dole, to i na wjyrchu muszom probowa�. Na dole werbusy som uczniami, a - �e tako samo warstwa kamiynio i ziymi wisi nad g�owami wszyjstkich, to te odwa�nioki som tukej jak myszy.

No, i �eby my se nie integrowali jyny na dole - opowiado� Jorgu� - to tyn z rady zak�adowej pado�, �e zapisujom na wycieczka do Wis�y.

Po tej pjyrszej wycieczce by�y jeszcze inksze, ale o integracyji ju� �odyn nie godo�. �lonzoki je�dziyli ekstra i werbusy te�.

Jednego razu zrobjyli wycieczka do Turawy nad jezioro. Fajnie tam jest. Woda, pla�a, ��dki, kajaki, las. Wszyjstko idzie wynajmny� na dwie godziny, na sztyry abo i na co�ki dziy�.

Mjyszajom se tam �lonzoki z Opolszczyzny ze �lonzokami z tr�jkonta miast Rybnik - Wodzis�aw - Racib�rz. To je ta czyn��, co przed wojnom nole�a�a do Polski. Te dwa typy �lonzok�w - jak se zmjyszajom - to nie idzie pozna�, bo som jak jedyn. Ale przeca nie brakuje tam werbus�w i miejscowych "tajoj�w", co te� nad jezioro autobusami przijy�d�ajom. Mjyszajom se tam lwowski "batiary" ze �lonskimi "kondami". Werbusy, to osobny �wiatek i za festy to ze zmjysza� ze �odnym nie dajom.

Ja, roz dlo sprawiedliwo�ci trza powiedzie�, �e sporo se ich zmjysza�o. Ale ci nie majom czasu na �odne wycieczki, bo to som ci, co se ze �lonzoczkami po�yniyli. Oni - abo ko�czom budowy domk�w, abo - jak ju� se te domki pobudowali, to terozki szporujom na meble, trabanta i potym bydom u siebie w doma. Tacy te� som, ale przeca nie tu w Turawie, kaj se jedni z drugimi mjyszajom, miyszajom i tak rychtyk, to se zmjyszac ni mogom.

Na pota�c�wce taki jedyn "tajoj" ta�cowo� z dzio�chom z naszogo autobusa - opowiado� tym razym Richu�, a Jorgu� z Maksym kiwali g�owami, �e nie cygani. - Ta�cowali se fajnie i mo�no tak wele wieczora, to by se i zintegrowali, ale jedyn zazdro�nik wylo� dzio�sze na g�owa kufel piwa. Uza� haja i psinco z integracyji.

�lonzoki - to tak, jak gospodorze i komorniki. Komornikowi styknie, jak dobrze wypadnie przed gospodorzym. Gospodorz uza� bydzie chcio� dobrze wypa�� przed somsiadami.

Te nasze �lonski komorniki som niedobre, bo wygryzajom z cha�up gospodorzy, a przi tym myntalno�ci komornik�w wyzby� se nie chcom. To je pieronym �le, bo podwiela styknie nom wonglo, to oni bydom gospodarzi� na wz�r dojynio krowy. A jak co� puknie, to przestanom se czu� gospodorzami, a wtedy... rozmy�lo� roz Fyrcok w gospodzie przi ludziach i uza� go prawie nie zawrzyli.

Siedzio� tam przi piwie prawie taki jedyn wdziynczny Rusom za wyzwolyni i on by� pieronym z�y za sztychani tych gospodorzi-komornik�w.

Turawa, to ju� je tyn �lonsk Opolski bez werbus�w, bo s�ynie z rolnictwa, ale za to z repatriantami - jak to se goda�o - zza Buga. Mjyndzy njymi byli przijezdni z cyntrum Polski, co to niejpjyrw na szaber, a nieskorzi, do zajmowanio urzynd�w przijy�d�ali. Ci chnet pochytali se w sytuacyji i doszli do wniosku, �e op�aci se by� wdziyncznym Rusowi za wyzwolyni.

Jyny trza se w�onczy� do tej budowy socjalizmu. Powalczy� z ku�akami, wychyta� wrog�w ludu, powsadza� ich i pudzie wydzier�e�.

Ci zasik, co se tukej z przimusu znejdli, bo zostali ze swojigo wyciepani i musieli ojcowizna opu�ci� - mieli inksze my�li w g�owach. Ci byli i som w porzondku. Nikierych, to nawet by�o ga�ba przed tubylcami za tych z cyntrum. Tubylce przeca nie wiedzieli, kiery skond se tu znejd.

Jak kiery� mio� dobry s�uch muzyczny, to sz�o pozna� po godce. Jest tako jedna - na co�kim �wiecie - litera "�". Jedni wymowiajom ta litera mjynko, a inksi twardo. Po tym sz�o z chrubsza pozna�, kiery skond se tu znejd.

Zarozki po wojnie, to se tak te w�adze na grubach chcia�y bardzij bergmonom przichlybi�. Na wczasy skierowanio wciskali, cho� za festy to �odyn nie chcio�. Bilety do kin i tyjatrow za darmo dowali. Wycieczki autobusowe organizowali. Roztoma�te zni�ki prziznowali - na bana, na autobusy. Mia�o se darmo tramwajami w miastach je�dzi� i autobusami - mjyndzy miastami. Mia�o se te� izby w blokach za darmo, abo za p�darmo dostowa�. Ale - to se tak jyny goda�o - za darmo.

Tak doprowdy to nole�a�o by� grzecznym, jak te dziecka w szpilszuli. Trza by�o ko�dego pjyrszego moja nosi� tych klasyk�w marksizmu na patyku, abo na takim sztilu od miet�y. Na dobrych gospodorzi nole�alo goda� "ku�ak". Na sklepikorza - drobnomieszczanin. Na faro�y - reakcyjny kler. Na ceglorza - zarzigany kapitalista. Na pona dworu w Rzuchowie, Pszowie, Dzimierzy abo w Krzi�kowicach - bur�uj-obszarnik.

Ja, roz to se mog�o z poczontku nawet podoba�. Prosty cz�owiek zaczyno� by� w zocy. Ale jak nieskorzij te sekretorze PPR pr�bowali Pon Boczka zamjyni� na J�zefa Stalina, to i tym zrazu zadowolonym zaczyno co� w palicach prze�witowa�.

Fyrcok by� dycko do roboty pieronowym hartym. Nie ciyrpio� takich, co to na nich te rychtyk Poloki godali "leser". Na razie jyny sztycho� tych, co se my�leli, �e p�jdzie jako� pogodzi� J�zefa Stalina z Jezusym.

Ale, jak te sekretorze zaczyni na roztoma�tych otwartych zebraniach obra�a� faro�y, wy�mjywa� pszowski odpust i tu roztoma�te ber�a, kryki, bryle, co za o�torzym zostawiyli na pamiontka ci uzdrowjyni przez Matka Bosko U�mjychniynto - to wtedy zarozki uza� z tych dw�ch J�zef�w wybrali tego, co se Jezuskiym opiekowo�.

Roz te� zastawjy� Fyrcoka sekretorz PPR jak wyloz z warzity. By� ju� umyty i przebleczony tak, jak se chodzi z domu do roboty, a potym nazod.

- Macie autorytet - pado sekretorz.

- Panoczku! Jo ni mom �odnego auta - zrobjy� z siebie g�upka Fyrcok.

- Ludzie was szanujom - poprawiy� se sekretorz. - Robota znocie jak ma�o kiery. Przez to my se w komitecie PPR naradziyli, �e bydzie z wos brygadzista i przodownik pracy. Taki modny dzisiok wy�cigowiec.

- Podwiela jeszcze �yja, chcio�bych se oczami wyobra�ni obejzdrze� tabulka na moim grobie. Ju� jom widza. Wielko jak pieron, a napisane je tak: "Tu le�y ciul ubogi, co niejpjyrw wyszpanowo� norma, a potym nogi". Po drugi, to jo nie uznowom w robocie �odnego kacanio - na co rychtyk Poloki godajom - �ciganio. Co nogle, to po dioble. A po trzeci - boicie se, �e wom kiery tyn wongel ukradnie? Dlo nos i jeszcze dlo naszych dzieci go styknie.

Ja, to� to by�o przez Fyrcoka tak dosadnie powiedziane, �e sekretorz do� se spok�j z dalszym przekonywaniym go o potrzebie organizowanio brygad przodownik�w pracy.

Sekretorzym by� prawie w tym czasie miejscowy ch�op z familok�w, tote� na koniec pado� Fyrcokowi jyny tak: wjysz Karlik, znom cie jak swoi galoty. �odyn se nie dowjy prowdy o tym, jako te� my�lisz o przodownictwie pracy. Nasza godka zostanie mjyndzy nami. Ale dej se pozor, bo nie wszyjscy bydom na twoji godani g�usi.

Majnusz - wjycie, tyn od czarowanio, przesiedzio� co�ko wojna jak mysz pod miet�om. Po wojnie uza� do� se zna�. Roz te� w pszowski odpust zdarzy�o se tak: Pod wasserturmym - na co rychtyk Poloki godajom wie�a ci�nie� - sz�y chodnikiym sztyry herne dzio�chy. Za njymi pora krok�w sz�o sztyrech synk�w. Nie by�o by bez tego, �eby synki nie zaczepia�y dzio�ch.

- P�jdziesz sy mnom na karasol? - pytol August Wefka.

- Mosz jyny piontka w kapsie - �mio�a se herno Wefka.

- Co wy tam bjydne szlepry mo�ecie nom zaofiarowa� - przi�onczy�a se do Wefki Hilda.

Spory konsek drogi sztycha�y dzio�chy synk�w, kierym ju� brakowa�o s��w do �mjychu. Niejbardzi wygodano by�a Sztefka. Wy�mjywa�a se ze synk�w, �e to niby idom na odpust i chcom pokondowa� z piontkom w kapsie.

Piontka goda�o se wtedy na pjyndziesiont groszy. Na dziesiyn� groszy goda�o se "czeski".

Mjyndzy tymi karlusami by� te� Majnusz. Musialo go to sztychani przez dzio�chy pieronym ubodny�, bo oroz - dejcie se terozki pozor! - dzio�chy stany�y jak wryte w ziymia. Sebu�y se strzewiki, powjonza�y, sznurowad�ami, przeciep�y se to na karki, potym d�wigny�y kiecki tak wysoko, �e a� im by�o wida� pympki i poma�u, jak na zwolnionym filmie, d�wiga�y wysoko nogi, jakby przelazowa�y przez jako� g�ymboko woda. Tak sz�y jaki� dwaj�cia metr�w a mo�no i wjyncyj. Potym uza� spu�ciy�y klajdy, obu�y se strzewiki i szly dalij, jakby se nic a nic nie sta�o.

Ale przeca ci, co to widzieli, ryczeli ze �mjychu. Dzio�chy nie wiedzia�y o co chodzi. Ja, to� Majnusz do� im pieronowo nauczka.

Drugi uza� roz - a by�o to na muzyce u Siodmoka - Majnusza pieronym sztychali tacy, niby odwa�ni, co to niczego se nie bojom, a ju� nejmyni tych Majnuszowych sztuczek.

- Ja to� - pado� jedyn z tych niby odwa�nych - umisz roztoma�te sztuczki, ale diob�a to nie poko�esz.

- Dejcie synki spok�j - pado� Majnusz. - Lepszy bydzie dlo wos, jak go nie bydziecie widzie�.

- Psinco umisz - �mio� se z Majnusza jedyn z tych niby odwa�nych.

- S�uchej synek - pado� Majnusz. - Jak tak rychtyk chcesz, to ci go poko�a.

- Czamu jyny Karlikowi - spyto� Francik. - Jo te� moga se diobla obejzd�e�.

- A czamu ni jo? - pad�o jeszcze pora g�os�w.

- Jak tak - wyszepto� Majnusz i obr�ciy� se na pjyncie - to wom go poko�a.

Na placu sto�a furmanka. Majnusz �ciongny� z dyszla homonto, co ko� na karku nosi. Wciepny� je na okolnik od p�ota. Potym co� poszepto� i zarozki tyn okolnik zamjyniy� se na diob�a. G�owa mio� ma�o, ale rogi na njyj wielki. Z pyska �wiyciy�o mu ogniym. Mio� te� zamiast n�g ko�ski kopyta. Po chwili chyciy� Majnusz tego diob�a za rynka i wprowadziy� na sala, kaj se ta�cowa�o i kaj by�o pe�no ludzi. Djobo� chucho� z pyska ogniym i maszyrowo� przez co�ko sala prowadzony przez Majnusza. Wszyjstko ucich�o. A te karlusy, co tak pieronym chcia�y tego diob�a widzie�, pootwjyra�y okna i poucieka�y ze sale. Za nimi reszta towarzystwa.

I ju� by�o po zabawie.

Po tym wszyjstkim faro� Pilawa, co te� by� w roztoma�tych naukach wyuczony, wypowiedzio� Majnuszowi rychtyk wojna. To by�a tako wojna, co by jom sz�o przirowna� do tej mjyndzy kontraktowym sejmym a prezidyntym Wa�ynsom. A �e Majnusz nie chcio� se za festy w tej krzi�kowickij spo�eczno�ci wyr�nia�, tote� zaprzesto� na dycki swoich czarodziejskich sztuczek. Po drugi - lot mu prziby�o, zdrowi ju� te� nienajlepsze, no to se ustatkowo� i by� porzondnym, nomalnym czlowiekiym a� do �mierci.

Ja, to� sz�o by te wszyjstki historyjki o Majnuszu styrczy� miyndzy bojki, gdyby nie to, �ech som by� niedowno w Krzi�kowicach u pa�stwa Szarowskich, co byli somsiadami Majnusza. Oni te� godajom, �e to by�a prowda, a ta ostatnio odpowie�� o wywo�aniu na zabawie u Siodmoka diob�a, pochodzi od samego somsiada J�zefa Szarowskiego.

A Fyrcok z Majnuszym mio� tela wsp�lnego, �e u niego robjy� jako hajer. Majnusz za� by� sztajgrym. Fyrcok wiedzio�, co Majnusz umi, uza� Majnusz wiedzio�, �e Fyrcok to twardy ch�op, z kierym roztoma�te sztuczki mog�y by se uda�, abo ni. Przez to te dwa ch�opy szanowa�y se jak ludzie, a nie jak jaki� sztukmistrze.

- Niech se uczy kiery chce, czego chce, ale obowionzkowo niech se uczy w normalnych szko�ach, jak �y� - godo� dycki Fyrcok.

Rudolf Paciok

(ciong dalszy w nastampnym numerze ...)